Læknablaðið - 15.07.2007, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / HERSLISMEIN
viðmið (p < 0,55) og þeir sjúklingar sem höfðu
sjúkdómseinkenni frá meltingarfærum höfðu tvö
prósent lægri beinþéttni miðað við þá sem ekki
höfðu meltingafæraeinkenni (p < 0,77). Þá höfðu
konur með sögu um snemmkomin líðahvörf (fyrir
42 ára aldur) 12% lægri beinþéttni miðað við hinar
konurnar (p < 0,23). Á hinn bóginn voru sjúkling-
ar sem stunduðu leikfimi eða fóru reglulega í
sjúkraþjálfun með 10% hærri beinþéttni, en þeir
sem gerðu hvorugt (p < 0,18). Ekki mældist lægri
beinþéttni hjá einstaklingum sem höfðu sögu um
beinbrot, þeim sem voru á ónæmisbælandi lyfja-
meðferð, né þeim sem höfðu mikla bólguvirkni í
upphafi veikinda sinna. Ekki var hærri beinþéttni
meðal þeirra sem neyttu ígildi tveggja mjólk-
urglasa á dag miðað við þá sem neyttu minna af
mjólkurafurðum.
Umræða
Rannsókn okkar bendir til þess að íslenskir
sjúklingar með herslismein séu í aukinni hættu á
beinrýrnun eða beinþynningu miðað við jafnaldra
þeirra. Engin ein orsök virðist vera undirliggjandi í
þáttagreiningu, en væg tengsl fundust þó við bark-
steranotkun, meltingarfærafylgikvilla við herslis-
meinið og snemmkomin tíðahvörf hjá konum með
herslismein. Ennfremur virtist helmingur sjúklinga
hafa truflun í kalkbúskap, sem birtist meðal annars
í lækkuðum kalkútskilnaði í þvagi, sem gæti verið
varnarviðbragð líkamans.
Rannsóknarþýðið er alluríslenski sjúklingahóp-
urinn sem nær til rúmlega 80% þeirra sem eru með
herslismein hér á landi. Hlutfall kvenna í rann-
sókninni er hærra en í öðrum sambærilegum rann-
sóknum (22), eða 83% miðað við 75%, og einnig
er meðalaldur íslenska hópsins um sex árum hærri
en í fyrrnefndum rannsóknum. Sjúklingar voru
ekki útiiokaðir frá þátttöku sem áður höfðu þurft
barkstera gegn sjúkdómi sínum, né einstaklingar
sem höfðu byrjað sérhæfða beinverndandi lyfja-
meðferð eins og gert hefur verið í fleslum öðrum
rannsóknum (6,9-11). Þá höfðu fleiri sjúklingar
í okkar þýði dreift herslismein (diffuse systemic
sclerosis), miðað við þá sem höfðu takmarkaða
birtingu sjúkdómsins (limited systemic sclerosis).
Konur í okkar rannsókn höfðu tíðahvörf við 45
ára aldur að meðaltali, sem er mun fyrr en með-
altal íslenska kvenna, sem er við 49 ára aldur (23).
Þetta samrýmist þó vel öðrum rannsóknum um
herslismein (7,9). Þó að rannsóknarhópur okkar
sé lítill, samrýmist hann fjölda í þeim rannsóknum
sem hafa notast við DEXA-mælingar hjá þessum
sjúklingahópi. Rannsókn okkar er þó víðtækari
vegna ítarlega blóðrannsókna með tilliti til bein-
umsetningar. Því eru ályktunarmöguleikar okkar
ekki síðri en fyrri rannsókna.
Helmingur sjúklinganna með herslismein
reyndist hafa lágan kalkútskilnað í þvagi. Þetta
endurspeglast þó ekki í meðaltalsgildum kalks
í blóði, né hækkuðu PTH og önnur mæligildi
voru innan viðmiðunarmarka hvað kalkbúskap
varðar. Ennfremur var styrkur D-vítamíns innan
viðmiðunarmarka í hópnum. Hafa ber í huga að
stuðst var við svokallaða takmarkaða þvagsöfnun,
þar sem tekin var þvagprufa eftir morgunþvag
og sólarhringsútskilnaður umreiknaður. Ef
lækkaður kalkútskilnaður hjá sjúklingahópnum
endurspeglar skekkjumörk í aðferðafræðinni, það
er að tíma- eða magnskekkja sé fyrir hendi, ætti það
einnig að hafa áhrif á kalíum- og kreatíníngildin,
en svo er ekki. Þegar kalsíumútskilnaðurinn var
metinn með hlutfallsstyrk kalsíums og kreatíníns
í þvagi sýndu niðurstöður einnig marktækt
minnkaðan kalsíumútskilnað. Þetta rennir því
stoðum undir að þessar niðurstöður endurspegli
raunverulegan kalksparnað og er það í samræmi
við fyrri rannsóknir (5). Megin orsök þessa gæti
verið sú að herslismeinið trufli frásogshæfni
þarma á kalki (16).
Styrkur hinna ýmsu beinumsetningavísa gaf
ekki til kynna að sjúklingahópurinn væri með
aukna beinumsetningu með auknu beinniður-
broti eða beinuppbyggingu. Hinsvegar höfðu
nokkrir einstaklingar styrk einstakra beinumsetn-
ingarvísa utan viðmiðunargilda. Þetta endurspegl-
aðist í flestum tilfellum ekki í beinþéttnigildum.
Því má álykta að mæling beinumsetningavísa hjá
sjúklingum með herslismein nýtist ekki í daglegri
klínískri ákvarðanatöku hvað varðar beinþynn-
ingu hjá sjúklingum með herslismein. Nýta mætti
þó suma þessara beinvísa sem mælikvarða á með-
ferðarsvari við notkun bisfósfónata í völdum til-
fellum, en við fundum þó ekki mun á styrk þessara
efnavísa með tilliti til meðferðar. Niðurstöðurnar
sýndu að einn sjúklingur var með óeðlilega lágt
D-vítamín í blóði, minnkaðan útskilnað af kalsí-
um í þvagi og einnig lág beinþéttnigildi (tveimur
staðalfrávikum neðan aldursviðmiða). Hann var
reyndar meðhöndlaður með barksterum. Hvort
þessi einstaklingur hafi steraorsakaða beinþynn-
ingu eða beinmeiru (oteomalasia) er útilokað
að staðfesta út frá þessum niðurstöðum. Til þess
þyrfti vefjasýni úr beini svo unnt væri að skera út
um þessar tvær mismunagreiningar.
Beinþéttnimælingar sýndu að hópurinn var
með byrjandi beinþynningu, eða svokallaða
beinrýrnun, fjórðungur kvennanna og tveir af
fjórum körlum mældist þó með beinþéttni sam-
svarandi beinþynningu eða T-gildi lægri en -2,5.
Miðað við jafnaldra var fimmtungur kvennanna
og tveir karlar með marktækt lægri beinþéttni
540læknablaðið 2007/93