Læknablaðið - 15.02.2008, Blaðsíða 18

IFRÆÐIGREINAR
SYKURSÝKl 2
Tafla I. Samanburöur tilfella og viðmiöa.
Tilfelli (n=41) Viömiö (n=34) P
Meöalaldur í árum (SD) aldursdreifing í árum 67,0 (6,7) 48-75 66,6 (7,4) 43-77 ns
Meöalfjöldi ára meö SS2 (SD) Miðgildi í árum Dreifing í árum 17,1 (6,8) 16 8-31
Karlar/konur 20/21 18/16 ns
Holdastuðull [Kg/m2J (95% Cl) 27,7 (26,3-29,1) 28,7 (27,1-30,2) ns
Slagbilsþrýstingur[mmHg], (95% Cl) 148 (140-156) 141 (134-148) ns
Hlébilsþrýstingur[mmHg], (95% Cl) 80(77-83) 82 (79-86) ns
Kólesteról [mmól/l], (95% Cl) 5,9 (5,6-6,2) 6,2 (5,8-6,6) ns
HDL-kólesteról [mmól/l], (95% Cl) 1,23 (1,13-1,32) 1,41 (1,28-1,55) <0,04
Þríglýseríöar [mmól/l], (95% Cl) 1,8(1,5-2,0) 1,5 (1,2-1,7) ns
árin en sjúkdómnum geta fylgt alvarleg vandamál
eins og kransæðasjúkdómur, nýrnamein, augn-
kvillar og fótamein. í Evrópu og Bandaríkjunum
fer allt að 7% af heildarfjárframlögum til heil-
brigðismála í málefni er tengjast sykursýki (2)
og fylgikvillarnir leggjast þyngst á þá sem eldri
eru, hóp sem fer sístækkandi hér á íslandi. Allt að
fimmtungur sykursjúkra (SS2) íslendinga hefur
kransæðasjúkdóm þegar við greiningu (3) og syk-
ursýki að minnsta kosti tvöfaldar líkur á dauða
vegna kransæðasjúkdóms hér á íslandi eins og
annars staðar (4). Sykursýki er aðalorsök blindu á
Vesturlöndum en á íslandi er þetta lokastig augn-
kvilla sjaldgæft vegna fyrirbyggjandi aðgerða
(5). Sama virðist gilda um nýmamein þar sem
próteinmiga er jafnalgeng hér og erlendis þó
færri hérlendis þurfi blóðskilun (6). Einnig virðist
ristruflun jafnalgeng hjá sykursjúkum á Islandi og
erlendis (7) og svipaða sögu má segja af röskun á
ósjálfráða taugkerfinu (8) í sykursýki af tegund 1
(SSl).
Fótamein skerðir lífsgæði sykursjúkra verulega
en útæðasjúkdómur og taugakvilli eru helstu
þættir þess sem svo geta leitt til fótasára og aflim-
ana. Þetta tvennt síðastnefnda er að auki verulega
kostnaðarsamt fyrir einstaklinginn og þjóðfélagið.
Líkur einstaklings með sykursýki á að fá fótasár
á lífsleiðinni eru taldar allt að 15% en fótasár eru
undanfari aflimana hjá sykursjúkum í 85% tilfella
(9). Orsök sáranna er talin vera hrein blóðþurrð í
um 10% tilfella, í 40% tilfella taugakvilli eingöngu
en að minnsta kosti helmingur sára er talinn af
blönduðum uppruna (10). Talið er að 13-50% ein-
staklinga með SS2 hafi taugakvilla (11,12) og um
7-24% hafi útæðasjúkdóm (13, 14). Ekki eru fyrir-
liggjandi upplýsingar um algengi einkenna eða
teikna um fótamein hjá íslenskum sjúklingum sem
hafa SS2 og því var þessi rannsókn gerð.
Efniviður og aðferðir
Þýði
Á árunum 1998-2000 tóku 3924 manns þátt í
Fullorðinssykursýkisrannsókn Hjartavemdar og
íslenskrar erfðagreiningar (NIDDM-rannsókn)
sem áður hefur verið lýst (15). Fyrir þetta úrtak
var gagnagrunnurinn skoðaður með tilliti til
þekktrar sykursýki af tegund 2 í að minnsta kosti
8 ár, fæðingardag á bilinu 1925-1965 og búsetu á
höfuðborgarsvæðinu auk þess að eiga maka sem
einnig tók þátt í NIDDM-rannsókninni. Makarnir
mynduðu þannig viðmiðunarhóp sem ekki hafði
SS2 en voru á sama aldri og í sama umhverfi.
Þannig fundust 130 einstaklingar (65 pör) sem
fengu bréf sem var fylgt eftir með símtali. Ekki
tókst að hafa uppá 18 einstaklingum, 20 neituðu
þátttöku en 14 áttu ekki heimangengt. Þrír af
viðmiðunarhópnum reyndust þegar til kom hafa
nýlega greinda sykursýki og vom þess vegna ekki
gjaldgengir. Þannig fengust til úrvinnslu gögn
frá 41 einstaklingi með SS2 og viðmiðin urðu 34
makar án sykursýki. Hóparnir voru sambærilegir
eins og sést í töflu I.
Mælingar
Þátttakendur í þessu úrtaki voru kallaðir inn sér-
staklega og skoðaðir ítarlega af sama aðila (FH).
Stuðst var við einföld klínísk teikn sem talin eru
einkenna fótamein og hægt er að staðfesta með
hraði í dagsins önn. Niðurstöður vom skráðar
sem eðlilegar eða óeðlilegar fyrir hvert teikn.
Þannig var leitað var eftir fótasárum, húðþurrki,
sveppasýktum nöglum og óeðlilegri myndun og
dreifingu siggs. Fótapúlsar (a. dorsalis pedis og a.
tibialis posterior) voru metnir og taldir óeðlilegir ef
þreifing með fingri greindi einungis einn eða tvo
af fjórum.
Hreyfitaugalömun í fótum var talin vera til
staðar ef augljósar vöðvarýrnanir sáust ásamt
hamartám eða ósjálfráðir vöðvakippir í fótum
neðan ökkla. Sinaviðbragð í ökkla var metið á
hefðbundinn hátt með þátttakanda sitjandi á bekk
og hné beygð 90° meðan ökkla var haldið í vægri
uppsveigju (dorsiflexion). Viðbragðið var metið
sem: til staðar, til staðar eftir styrkingu eða ekki
til staðar. Við mat á titringsskyni var tilfinningin
fyrst kynnt með því að styðja 128Hz tónkvísl á
enni og viðkomandi var svo beðinn um að segja til
um leið og titringur var stöðvaður án þess að lyfta
tónkvíslinni. Þátttakandi var svo liggjandi með
lokuð augu og titrandi tónkvíslin látin hvíla með
eigin þunga fremst (distalt) á stórutá. Titringurinn
var svo stöðvaður skyndilega með því að grípa
um tónkvíslina. Þröskuldur titringsskyns var met-
inn á sama stað á stórutá hjá hluta hópsins með
1 1 0 LÆKNAblaðið 2008/94