Læknablaðið - 15.02.2008, Blaðsíða 43

Ú R
P
UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
ENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Þórarinn
Guðnason
thorgudn@landspitali.is
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaður
Sigurður E. Sigurðsson,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
ritari
Elínborg Bárðardóttir
Kristján G. Guðmundsson
Sigurður Böðvarsson
Sigurdís Haraldsdóttir
Þórarinn Guðnason
í pistlunum Úrperma
stjórnarmanna LÍ birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Sjö hundruð látast úr hjarta- og
æðasjúkdómum árlega
Hjarta- og æðasjúkdómar eru langalgengasta dán-
arorsök á íslandi þrátt fyrir góðan árangur á um-
liðnum árum í forvörnum og meðferð sjúkdóm-
anna. Árlega deyja 1800 íslendingar, þar af um
700 (40%) úr hjarta- og æðasjúkdómum. Þannig
létust árið 2005 um 360 karlar og 330 konur, eða að
meðaltali tveir íslendingar (1 karl og 1 kona) á dag
úr hjarta- og æðasjúkdómum. Til samanburðar
má nefna að árið 2005 dóu 19 manns í umferð-
arslysum allt árið. Með öðrum orðum deyja 35
íslendingar úr hjarta- og æðasjúkdómum en einn
deyr í umferðinni.
Kransæðasjúkdómar eru algengasta dánaror-
sökin af einstökum sjúkdómum, en þeir valda
um 20% dauðsfalla íslendinga, bæði karla og
kvenna. Um 200 íslenskir karlar dóu úr krans-
æðasjúkdómi árið 2005. Til samanburðar dóu 70
karlar sama ár af völdum lungnakrabbameins en
55 vegna blöðruhálskirtilskrabbameins, sem voru
dánarorsakirnar sem næstar komu. Því deyja nær
fjórfalt fleiri karlar úr kransæðasjúkdómum en úr
blöðruhálskirtilskrabbameini og þrefalt fleiri úr
kransæðasjúkdómi en úr lungnakrabbameini.
Því miður er sá misskilningur útbreiddur að
kransæðasjúkdómur sé einungis sjúkdómur karla.
Kransæðasjúkdómur er líka algengasta dánar-
orsök kvenna, en um 150 konur dóu úr krans-
æðasjúkdómi árið 2005. Sama ár dóu 56 konur úr
lungnakrabbameini en 31 úr brjóstakrabbameini.
Hjá konunum deyja því þrefalt fleiri úr kransæða-
sjúkdómi en lungnakrabba og fimmfalt fleiri en úr
brjóstakrabbameini. Þetta er mikilvægt að hafa í
huga þegar rætt er um kvennaheilsu því sjaldan
er það í sviðsljósinu að aðaldánarorsök kvenna sé
kransæðasjúkdómur.
Þrátt fyrir þessar tölulegu staðreyndir um
dánarorsakir íslendinga er engum opinberum
fjármunum veitt til hópskoðana eða leitar á krans-
æðasjúkdómum til að koma í veg fyrir að þeir
valdi örkumlum eða dauða. Öll þekkjum við fólk
sem látist hefur í blóma lífsins úr hjarta- og æða-
sjúkdómum eða verið hætt komið fyrir aldur fram.
Mörg þeirra dauðsfalla hefði mátt fyrirbyggja.
Staðreyndin er nefnilega sú að fyrirtaks úrræði og
fyrirbyggjandi meðferð er til við flestum hjarta-
sjúkdómum og áhættuþáttum þeirra.
Fyrir nokkrum árum hættu heilbrigðisyfirvöld
að styrkja áhættumat sem um árabil var gert hjá
Hjartavernd þar sem leitað var að hjartasjúkdóm-
um og áhættuþáttum þeirra. Einstaklingar þurfa
því að greiða fyrir áhættumat og leit að hjarta- og
æðasjúkdómum úr eigin vasa. Heilsugæslan sem
að hluta gæti sinnt þessum forvömum er undir-
mönnuð og tugir þúsunda á höfuðborgarsvæðinu
hafa ekki heimilislækni.
Forvörnum og meðferð við hjarta- og æða-
sjúkdómum er ekki forgangsraðað í heilbrigðis-
kerfinu í dag, þótt þessir sjúkdómar felli 700
íslendinga árlega. Til að nefna nokkrar brotalamir
í „heilbrigðiskerfi hjartasjúklinga", má rifja upp
að Landspítalinn og hjartadeild hans eru fjár-
svelt og til dæmis háð gjafafé til að endurnýja
tækjakost sinn. Hjartaþræðingar eru gerðar með
öldruðum tækjabúnaði sem nýta myndgrein-
ingartækni síðustu aldar. Myndgæðin eru eftir
því. Biðlistinn eftir hjartaþræðingu er átta mán-
uðir og lengist stöðugt. Sjúklingar liggja yfirleitt
á göngum hjartadeildar vegna plássleysis og þar
er áfátt bæði öryggi þeirra og einkalífi. Sjúklingar
sem eru rúmliggjandi á ganginum, til dæmis eftir
þræðingu, verða að pissa í bekken eða flösku,
liggjandi í rúminu á ganginum þar sem umferð
gesta og sjúklinga er stöðug, í besta falli bak við
gegnsætt skilrúm. Þegar yfirlagnir eru miklar á
hjartadeildinni deila 14 sjúklingar með sér einu
klósetti. Smitgát verður erfið við slíkar aðstæður.
Aðstöðuleysi háir göngudeildum hjartadeildar.
Bráðamóttaka hjartasjúkra í kjallara Landspítala
er sprungin. Heilbrigðisyfirvöld hafa enga
hjartalækna á samningi við Tryggingastofnun.
Hjartasjúklingar eru settir undir þunglamalegt,
dýrt og ósveigjanlegt tilvísanakerfi sem engir
aðrir sjúklingar þurfa að lúta. Lítill eða enginn
opinber fjárstuðningur er við þá sem vinna að
því að greina og fyrirbyggja hjartasjúkdóma á
byrjunarstigi eins og Hjartavernd. Engin prófess-
orsstaða er í hjartalækningum við Háskóla Islands
þótt þetta fag fjalli um aðaldánarorsök þjóð-
arinnar. Hjartalyf hérlendis eru rándýr. Og þannig
mætti lengi telja.
Margir halda að vegna þess að árangur hefur
náðst í baráttunni við hjarta- og æðasjúkdóma á
undanförnum áratugum sé sú barátta urtnin. Það
er misskilningur sem getur reynst dýrkeyptur.
Ráðamenn þurfa að setja sig betur inn í þennan
málaflokk og heilbrigðisyfirvöld að sýna honum
meiri áhuga en hingað til. Þjóðin þarf líka að
vakna og þjóðarátak þyrfti að koma til gegn meg-
indánarorsök okkar íslendinga.
Hjartaheill, landssamtök hjartasjúklinga, á 25
ára afmæli í ár. Það er tilvalið tækifæri til að gera
nýtt áhlaup í baráttunni við hjarta- og æðasjúk-
dóma því hjartasjúkdómar fella 700 íslendinga
árlega!
LÆKNAblaðið 2008/94 135