Læknablaðið - 15.02.2008, Blaðsíða 37

FRÆÐIGREINAR
KRABBALÍKISÆXLI
rannsóknir þar sem meðalaldur fyrir báðar vefja-
gerðir er svipaður (3, 14). Helmingi fleiri konur
greindust en karlar og er þetta kynjahlutfall einnig
í samræmi við fjölda annarra rannsókna (4, 8, 16)
enda þótt til séu rannsóknir þar sem karlar eru í
meirihluta (3, 5, 7).
Algengstu einkennin voru takverkur, hósti og
endurteknar lungnasýkingar. Krabbalíki eru oft
staðsett miðlægt í lunganu (3, 5, 7, 9, 16) eins og
var raunin í 78% tilfella í þessari rannsókn. Æxlin
er því oft hægt að sjá við berkjuspeglun og þar
sem þau vaxa inn í holrúm berkjunnar er auðvelt
að taka úr þeim sýni. Þó er rétt að hafa í huga að
töluvert getur blætt úr þessum æxlum og því rétt
að fara varlega við sýnatöku (9).
Blaðnám var langalgengasta aðgerðin hér
á landi eða í 82% tilfella. Fylgikvillar voru oft-
ast minniháttar en einn sjúklingur lést úr önd-
unarbilun eftir aðgerð. Fjórir sjúklingar gengust
undir lungnabrottnám og var í öllum tilvikum
um miðlæg æxli að ræða þar sem ekki var unnt að
framkvæma minni aðgerð. I einu tilviki var fram-
kvæmt svokallað „erma-blaðnám" („sleeve-lobec-
tomy") en þau er hægt að framkvæma í völdum
tilvikum í stað lungnabrottnáms þegar um miðlæg
æxli er að ræða í efri blöðum lungna (5, 9,14). Þá
er auk hefðbundins blaðnáms fjarlægður bútur úr
meginberkju og berkjuendamir saumaðir saman.
Aðgerðin er vandasöm en langtímafylgikvillar
virðast færri og lífsgæði sjúklinga meiri en við
lungnabrottnám (1,12,18,19).
I tveimur tilvikum var æxlið fjarlægt án nær-
liggj andi lungna vefj ar (enucleation / lumpectomy).
Ekki er lengur mælt með þessari aðgerð en hafa
verður í huga að þessir einstaklingar voru skornir
á árunum 1961 og 1971. Þó er athyglisvert að báðir
þessir sjúklingar eru á lífi í dag og hafa ekki greinst
með endurtekinn sjúkdóm.
Þegar æxli liggja utarlega í lunganu hefur verið
mælt með fleygskurði í þorra tilfella (4, 9, 20) en í
tilfellum þar sem illkynja afbrigði sést við sýna-
töku (til dæmis stungusýnum eða sýni við berkju-
speglun) beri að framkvæma blaðnám og um leið
fjarlægja eitla úr miðmæti (1, 3,12,13) Þótt í þess-
ari rannsókn hafi ekki verið bornar saman mis-
munandi skurðaðgerðir við krabbalíki í lungum
gefa niðurstöður okkar óbeint til kynna að fleyg-
skurður án eitlasýnatöku sé ófullnægjandi aðgerð,
enda erfitt að segja til um hvaða sjúklingar hafi
útbreiddan sjúkdóm út frá vefjagerð einni saman.
Við blaðnám fylgir töluvert með af lungnavef um-
hverfis æxlið auk N1 eitla í miðju lungans. Við
meðferð annarra lungnakrabbameina (til dæmis
flöguþekju- og slímfrumukrabbameina) hefur
verið sýnt fram á þrefalt lægri tíðni endurtek-
inna krabbameina í sama lunga með blaðnámi í
samanburði við fleygskurð (21). í erlendum rann-
sóknum hefur verið sýnt fram á mikilvægi þess að
Nl-eitlar fylgi með í sýninu en meinvörp í þeim
geta fundist í allt að 20% tilvika (3).
Sjúklingar eru tiltölulega fáir í þessari rannsókn
og verður það að teljast veikleiki. Helsti gallinn
við rannsóknina er þó sá að gögn um stigun eru
afturvirk og auk þess breyttist stigun sjúklinga á
rannsóknartímabilinu, til dæmis var ekki farið að
nota tölvusneiðmyndir hér á landi fyrr en upp úr
1980. Þetta gæti hugsanlega valdið því að sjúkling-
ar sem greindust fyrir 1980 hafi verið greindir á
of lágum stigum. Auk þess var miðmætisspeglun
ekki gerð með skipulögðum hætti á rannsókn-
artímabilinu, líkt og tíðkast í dag. Af þessum
sökum er erfitt að draga ályktanir um áhrif mein-
varpa í miðmætiseitlum á horfur sjúklinga. Tíðni
meinvarpa í miðmætiseitlum í rannsókn okkar var
7,4% meðal sjúklinga með dæmigerða vefjagerð
og 30% meðal sjúklinga með afbrigðilega vefja-
gerð. Niðurstöður okkar eru þó í samræmi við
erlendar rannsóknir þar sem tíðni eitilmeinvarpa
í miðmæti er oft á bilinu 18-21% fyrir sjúklinga
með afbrigðilega vefjagerð og 3-5% sjúklinga með
dæmigerða vefjagerð (3, 7, 14). í þessum rann-
sóknum var miðmætisspeglun einnig beitt í völd-
um tilvikum, til dæmis þar sem stækkaðir eitlar
sáust á tölvusneiðmyndum. Sumir eru þó þeirrar
skoðunar að framkvæma eigi miðmætisspeglun
hjá öllum sjúklingum með krabbalíki í lungum,
óháð vefjagerð (1, 3, 13). Jáeindaskanni getur
einnig verið mjög öflugt tæki til stigunar í þessum
sjúkdómi, og þá ekki síst til að greina meinvörp
(22). Slíkt tæki er þó ekki til hér á landi og er brýnt
að bæta úr því, og þá ekki síður fyrir uppvinnslu
sjúklinga með hefðbundið lungnakrabbamein.
Hjá sjúklingum með eitilmeinvörp í miðmæt-
iseitlum eða ófullnægjandi brottnám í aðgerð
hefur verið beitt geislameðferð sem viðbótarmeð-
ferð við skurðaðgerð. Engar framvirkar slembaðar
rannsóknir hafa þó verið gerðar og árangur er
umdeildur (23). Ýmis krabbameinslyf hafa verið
reynd við útbreidd krabbalíkisæxli frá lungum en
með takmörkuðum árangri auk þess sem þessar
rannsóknir hafa yfirleitt verið smáar. Þó virð-
ist tveggja lyfja meðferð með Streptozotocin og
Doxorubicin eða Cis-Platinum og Etoposide gefa
betri svörun en Interferon-alpha og lyf sem bind-
ast sómatóstatín viðtökum (24). Temozolomide
eitt sér virðist einnig lofa góðu sem viðbótarmeð-
ferð (25). Engu að síður er ljóst að til þess að full-
nægjandi svör fáist hvað varðar árangur geisla- og
krabbameinslyfjameðferðar í þessum sjaldgæfu
æxlum þurfa að koma til stórar slembaðar fjöl-
setrarannsóknir.
LÆKNAblaðiö 2008/94 129