Læknablaðið - 15.09.2009, Qupperneq 48

UMRÆÐUR 0 G
ENDURHÆFIN
G
F R É T T I R__
í STYKKISHÓLMI
linga með 20% af kostnaðinum. í þriðja hópnum
eru 20% sjúklinganna með 80% af kostnaðinum.
Þetta eru auðvitað engan veginn hámákvæmar
tölur, en em nytsamlegar þegar gefa þarf til dæmis
stjórnmálamönnum mynd af hvar kostnaðurinn
liggur. Þær eru einfaldar og skýrar.
Auðvitað væri best að grípa inn í vandann strax
með fyrirbyggjandi aðgerðum en það er auðvitað
ekki hægt, þar sem orsakir bakvandamála eru enn
sem komið er býsna óljósar. Næstbest er þá að hefja
meðhöndlun innan þriggja mánaða og það gerum
við með „bakprógrammi" eins og er í boði hér og
rannsóknir staðfesta að skilar góðum árangri. Ef
ekkert er gert fyrr en kemur að þriðja hópnum
eru lækningaaðferðimar mjög dýrar og bera ekki
mjög mikinn árangur. Þá eru félagslegir þættir líka
farnir að spila mjög sterkt inn í, svo sem langtíma
fjarvistir frá vinnu og fjölskyldumál. Vandi hvers
og eins sjúklings með króníska bakverki er stór
og flókinn og því skiptir mestu máli að grípa
inn í áður en til þess kemur. Við leggjum mesta
áherslu á að meðhöndla sjúklinga sem flokkast
í fyrri tvo hópana; þeir dvelja hér í 2x5 daga og
það hefur gefið góða raun. Við höfum hins vegar
einnig tekið við krónískum verkjasjúklingum og
ef marka má úttekt sem við gerðum á starfseminni
í fyrra er árangur meðferðar þeirra betri en við
höfðum þorað að vona. Helst vildum við geta
fylgt sjúklingum okkar eftir í nokkurn tíma en við
höfum ekki haft efni á því."
Meðallegutími sjúklings á bakdeildinni er 11
dagar og öll meðferð er einstaklingsbundin, en
meginhluti fræðslunnar fer þó fram í hópum.
Dvalið er í tvær vinnuvikur en farið heim helgina
á milli. Einhver kynni að velta því fyrir sér hvort
ekki væri einfaldara að hafa slíka deild nær
höfuðborgarsvæðinu. Sannarlega koma sjúklingar
til Stykkishólms hvaðanæva af landinu en einnig
er lykilatriði að sögn Jóseps að ná sjúklingunum úr
sínu daglega umhverfi þar sem þeir eru lausir við
öll áreiti hins daglega lífs. „Hér geta þeir einbeitt
sér að vandamálinu og jafnframt velt fyrir sér
ýmsu í sínu lífi sem ekki gefst ráðrúm til annars.
Hér hafa sjúklingar tekið stórar ákvarðanir um
breytingar á lífi sínu og lífsstíl og það er hluti af
árangrinum í þeim tilfellum," segir Jósep.
Þau segja teymið líta svo á að reyna beri
íhaldssamar meðferðaraðferðir í langflestum
tilvikum háls- og bakvanda áður en ráðist er í
skurðaðgerðir. Arangur af skurðaðgerðum við
brjósklosi með rótareinkennum sé býsna góður,
en hátt hlutfall þeirra sjúklinga læknast án
skurðaðgerðar og margir reyndar án nokkurrar
meðferðar. Oft getur það einnig oltið á aðstæðum
sjúklingsins hvort valið er að gera skurðaðgerð
vegna brjóskloss eða ekki, en þumalfingursreglan
er sú að ekki skuli gripið til skurðaðgerðar
fyrstu 6-12 vikurnar. Hvað aðrar skurðaðgerðir
áhrærir, svo sem spengingar, eru álitamálin mun
umfangsmeiri.
Þá leggja þau mikla áherslu á mikilvægi
heilsugæslulæknanna í fyrstu heimsókn sjúklings
með háls- eða bakverki.Viðbrögð heilsugæslu-
læknisins geti ráðið miklu um framhaldið.
Mikilvægt sé að heilsugæslulæknirinn hlusti,
skoði og útskýri og passi að fólk sé ekki að fara í
óþarfa myndatökur og ganga á milli sérfræðinga
með sín bakvandamál.
„Það ýtir undir sjúkdómsvæðingu samfélag-
sins," segir Jósep. „Ef teknir eru hundrað manns
á aldrinum 18-60 ára sem aldrei hafa fundið til í
bakinu og teknar sneiðmyndir af mjóbaki þeirra
eru 35 með brjósklos. Myndatökur af hrygg hjá
fullorðinni manneskju eru yfirleitt gagnslitlar við
greiningu bakvanda - nema auðvitað til að útiloka
alvarlega sjúkdóma í hryggnum. Þær sýna aðallega
slitbreytingar sem hafa yfirleitt afskaplega lítið
með bakverki að gera, þá væri allt gamla fólkið
að drepast úr verkjum, en bakverkir eru ekki
stórvandamál hjá öldruðu fólki. Auk þess eru
allar myndatökur framkvæmdar með sjúklinginn
liggjandi, það er í stellingu þar sem álagið er
lítið sem ekkert og margir sjúklinganna auk þess
einkennalitlir eða einkennalausir. Það dregur úr
bakverkjum með aldrinum en það er lítil huggun
fyrir þrítuga manneskju að segja henni að þetta
lagist uppúr sextugu. Stellingin er fyrir tækin en
ekki sjúklinginn. Það er ekki fyrr en á allra síðustu
árum sem byrjað er framleiða segulómtæki fyrir
sjúklinginn í sitjandi og standandi stöðu."
Að nenna að hlusta
Við stöndum nú í þjálfunarsal deildarinnar sem
áður hýsti prentsmiðju nunnanna í klaustrinu.
Þarna er vel rúmt um sjúklinga og þegar við
komum í dyrnar er að hefjast æfingaprógram
eftir hádegishlé. Sjúkraþjálfarnir fylgjast með
sjúklingunum, leiðbeina þeim hverjum fyrir sig
og ræða við þá í hálfum hljóðum um hvernig best
sé að gera æfingarnar. Andrúmsloft afslöppunar
og opinna samskipta er ekki síður mikilvægt fyrir
vellíðan sjúklingsins.
Jósep segir að eins og svo oft í samskiptum
læknis og sjúklings veiti saga sjúklingsins mestar
læknisfræðilegar upplýsingar. „Maður þarf bara
að nenna að hlusta. Hvar eru verkirnir, hvernig
dreifast þeir, við hvað versna þeir og við hvað
lagast þeir? Sjúklingur sem er að leggjast hér
inn í fyrsta skipti fær alveg heilan klukkutíma
hjá mér. Það dugir ekkert minna ef taka á niður
sögu hans og skoða hreyfikerfið rækilega. Við
596 LÆKNAblaðið 2009/95