Læknablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNARGREIN
Rekjanleiki ígræða í skurðlækningum
Tómas
Guðbjartsson
Höfundur er prófessor
í skurðlæknisfræði við
Háskóia íslands og yfirlæknir
á Landspítala, hann situr f
ritstjórn Læknablaðsins
tomasgud@landspitali.is
Á síðustu mánuðum hefur verið mikið
fjallað um svokallaðar PlP-brjóstafyllingar
sem rúmlega 400 íslenskar konur fengu á
árunum 2000 tii 2010. í ljós kom að franska
fyrirtækið Poly Implants Prothéses notaði
ólöglegt iðnaðarsílíkon í fyllingarnar og
blekkti evrópskar eftirlitsstofnanir sem
veittu púðunum CE-vottun. Málið allt er
hið vandræðalegasta fyrir hlutaðeigandi
eftirlits- og heilbrigðisstofnanir, enda talið
að allt að 300.000 konur hafi fengið slíkar
brjóstafyllingar. Það snýst reyndar um
fleira en notkun iðnaðarsílíkons, því komið
hefur í ljós að leki er mun algengari frá
þessum fyllingum en öðrum tegundum
brjóstafyllinga. Þannig sýna bráðabirgða-
niðurstöður á þeim 154 konum sem óm-
skoðaðar hafa verið hér á landi á síðustu
vikum að allt að 58% PlP-fyllinganna leka.1
Ekki er vitað til þess að leki frá fyllingunu
m valdi alvarlegum sjúkdómum eins og til
dæmis krabbameini. Engu að síður er ljóst
að brjóst þessara kvenna geta aflagast og
sílíkonleki getur valdið bólgu í brjóstum og
holhandareitlum.2 Því er mjög skiljanlegt að
konur með þessar gölluðu brjóstafyllingar
séu kvíðnar og vilji almennt láta fjarlægja
þær sem fyrst. Þar sem fyrirtækið sem
framleiðir fyllingarnar er gjaldþrota og eig-
andinn sætir lögreglurannsókn er að mínu
mati eðlilegt að íslensk heilbrigðisyfirvöld
bjóði þessum konum aðgerð þar sem fyll-
ingarnar eru fjarlægðar þeim að kostnaðar-
lausu, óháð því hvort þær leka eða ekki.
PlP-málið hefur komið af stað þarfri
umræðu um eftirlitshlutverk landlæknis-
embættisins og fleiri stofnana eins og
Lyfjastofnunar, og hversu vanmáttugar
þessar stofnanir eru í eftirliti með lækna-
starfsemi utan sjúkrahúsa. Þetta snýr ekki
síst að skráningu ígræða (implants) en
notkun þeirra fer hratt vaxandi í skurð-
lækningum. Sem dæmi má nefna ísetningu
gang- og bjargráða, hjartaloka ýmiss konar
og nælonneta við kviðslitsaðgerðir. Flestar
þessara aðgerða eru gerðar á sjúkrahúsum
og því hægt að rekja ígræði sem notuð eru
í tölvuskrám sjúkrahúsa. Kviðslitsaðgerðir
eru á meðal algengustu skurðaðgerða á
einkastofum, en þar sem Sjúkratryggingar
Islands taka þátt í kostnaði sjúklinga er
unnt að afla upplýsinga um þær og þau
ígræði sem notuð eru, ef nauðsyn ber til.
Sjúkratryggingar taka hins vegar sjaldan
þátt í kostnaði við brjóstastækkanir og
skráning á notkun brjóstafyllinga hefur
verið á ábyrgð lýtalækna sjálfra. Það er
óviðunandi að mínu mati og byggi ég það
mat mitt á nýjum og gömlum dæmum.
Hin síðari ár hefur sífellt meiri áhersla
verið lögð á skráningu fylgikvilla í skurð-
lækningum og tengingu þeirra við ígræði.
Þannig er hjartaloka sem grædd er í sjúk-
linga á Landspítala skráð með sérstöku
framleiðslunúmeri í sjúkraskrá sjúklings,
en sömu upplýsingar skráðar erlendis af
framleiðanda lokunnar. Þessi nákvæma
skráning kemur ekki til af góðu. í lok átt-
unda áratugarins kom upp hönnunargalli
í hjartaloku af Björk-Shiley gerð sem notuð
hafði verið í mörg þúsund sjúklinga.3 Þegar
lokublöðin losnuðu urðu afleiðingarnar
afdrifaríkar og skurðlæknum var því fyrir-
skipað að hafa upp á sjúklingunum og í
sumum tilfellum að skipta gölluðu lok-
unum út fyrir nýjar. Þessi reynsla varð til
þess að skerpa mjög á eftirliti og skráningu
lækningatækja og ígræða um allan heim.
Enda þótt afleiðingar lekra PlP-fylIinga séu
ekki jafn alvarlegar er hér augljós heilsuvá
á ferðinni.
Af ofansögðu er ljóst að miðlæg skrán-
ing ígræða er nauðsynleg, jafnt í lýtalækn-
ingum sem öðrum sérgreinum skurð-
lækninga. Þess vegna veldur áhyggjum að
lýtalæknar hafi nýlega neitað landlækni
um upplýsingar um konur sem gengist
höfðu undir brjóstastækkunaraðgerð.4 Ég
tel vafasamt að bera þar fyrir sig trúnaðar-
og þagnarskyldu gagnvart sjúklingum,
enda er landlæknir líkt og aðrir læknar
bundinn trúnaði við sjúklinga. Embættið
hefur um árabil skráð viðkvæmar upplýs-
ingar sem mikilvægt er að hafa aðgengi að,
til dæmis um sjálfsvíg og voveifleg manns-
lát. Meti landlæknisembættið það svo að
vá sé fyrir hendi, þarf landlæknir að geta
haft samband við þá sjúklinga sem málið
varðar. Slíkt eftirlitshlutverk á ekki að vera
á ábyrð einstakra lækna sem sumir halda
skrár um sjúklinga sína í einkatölvum. í 7.
grein laga um landlækni og lýðheilsu (nr.
41/2007) er skýrt tekið fram að Iandlæknis-
embættið skuli hafa eftirlit með heilbrigðis-
þjónustu á landsvísu, jafnt innan sem utan
sjúkrahúsa. í sömu lög vantar hins vegar
augljóslega úrræði til að beita viðurlögum,
séu þessar upplýsingar ekki veittar. Hætt
er við að úrskurður Persónuverndar, sem
nú er með málið til umsagnar, geti flækt
og tafið þetta mál enn frekar. Verði það
raunin er brýnt að breyta lögunum þannig
að enginn vafi leiki á valdheimildum land-
læknisembættisins. Hér vega hagsmunir
sjúklinga þyngst.
Skoðanir íþessum leiðara eru höfundar og ekki stjórnar
Skurðlæknafélags íslands þar sem Tómas á sæti.
Heimildir
1. landlaeknir.is/Pages/1055?NewsID=2358 - febrúar 2012.
2. The safety of PIP silicone breast implants. Scientific
Committee on Emerging and Newly Identified Health
Risks SCENIHR. European Commission (lst Version, Feb
1), Brussels 2012.
3. Blot WJ, Ibrahim MA, Ivey TD, Acheson DE, Brookmeyer
R, Weyman A, et al. Twenty-five-year experience with the
Björk-Shiley convexoconcave heart valve: a continuing
clinical concem. Circulation 2005:111: 2850-7.
4. lis.is/lis/Frettir/nanar/5097/meira-um-pip-malid -
febrúar 2012.
The traceability of implants in surgery
Tomas Gudbjartsson, Professor of Surgery and Cardiothora-
cic Surgeon,
Landspitali University Hospital
IS 101 Reykjavik, lceland
LÆKNAblaöiö 2012/98 141