Læknablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
N otkun sólarhringsblóðþrýstingsmælinga
í heilsugæslu
ína K. Ögmundsdóttir1, Egill Rafn Sigurgeirsson2, Sigurður V. Guðjónsson3, Emil L. Sigurðsson14
Höfundar eru læknar.
ÁGRIP
Tilgangur: Að kanna notkun sólarhringsblóðþrýstingsmæla á þremur
heilsugæslustöðvum á tveggja ára tímabili.
Efniviður og aðferðir: Allir sjúklingar sem fóru í sólarhringsblóðþrýst-
ingsmælingu á tímabilinu 1. júní 2008 til 31. maí 2010 á heilsugæslustöðv-
unum á Sólvangi í Hafnarfirði, Hvammi í Kópavogi og á heilsugæslunni á
Selfossi mynduðu rannsóknarhópinn. Sjúkraskýrslur sjúklinganna voru
skoðaðar með tilliti til þess hvort viðkomandi hefði þegar verið greindur
með háþrýsting, hjarta- og æðasjúkdóma, sykursýki eða offitu. Jafnframt
voru reykingavenjur og lyfjanotkun könnuð og niðurstöður blóðþrýstings-
mælinga skráðar.
Niðurstöður: Alls voru framkvæmdar 205 sólarhringsblóðþrýstings-
mælingar á rannsóknartímabilinu. Meðalaldur þátttakenda var 54 ár ±15,1,
sá yngsti var 18 ára og sá elsti 87 ára. Konur voru 119 (58%) en karlar 86
(42%). 1112 tilvikum (55%) var rannsóknin framkvæmd við eftirlit með
sjúklingum sem þegar höfðu verið greindir með háþrýsting en í 93 tilvikum
(45%) var um greiningarrannsókn að ræða. Af rannsóknarhópnum sýndu
88 (41%) blóðþrýstingsfall yfir nóttina og eru þeir skilgreindir sem dýfarar,
(dipperar). Niðurstöður sólarhringsblóðþrýstingsmælinga leiddu til þess
að 14% héldu áfram á óbreyttri meðferð, 19% voru settir á lyfjameðferð
vegna háþrýstings, 16% voru ekki settir á neina meðferð, í 6% tilvika var
meðferð minnkuð og hjá 13% var meðferðin aukin.
Ályktun: Við teljum að rannsóknin sýni ótvírætt fram á gagnsemi þess að
nota sólarhringsblóðþrýstingsmæla á heilsugæslustöðvum, bæði til þess
að bæta greiningu háþrýstings og gera meðferð markvissari.
'Heilsugæslustöðinni Sól-
vangi, 'Heilbrigöisstofnun
Suðurlands, "Heilsugæslu-
stöðinni Hvammi, 4heimil-
islæknisfræði, læknadeild
Háskóla islands.
Fyrirspurnir
Emil L. Sigurðsson
emilsig@hi.is
Greinin barst:
4. september 2011,
samþykkt til birtingar:
5. janúar2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Inngangur
Hár blóðþrýstingur hefur lengi verið þekktur sem einn
helsti áhættuþáttur hjarta- og æðasjúkdóma og með-
ferð og eftirlit sjúklinga með háþrýsting mikilvægur
þáttur í starfi heimilislækna.1-2 Síðustu áratugi hafa
orðið talsverðar framfarir í aðferðum við mælingar
á blóðþrýstingi. Heimamælingar og sólarhringsblóð-
þrýstingsmælingar (ambulatory blood pressure measure-
ment, ABPM), sem áður voru fyrst og fremst notaðar við
vísindarannsóknir, eru nú meðal þeirra verkfæra sem
notuð eru við eftirlit sjúklinga með háþrýsting. Mis-
ræmi í blóðþrýstingsmælingum þar sem blóðþrýstingur
mælist hár við skoðun hjá lækni en lægri þegar hann er
mældur heima, svokallaður hvítsloppa-háþrýstingur,3
hefur verið þekktur lengi. Slíkur háþrýstingur er ekki
með öllu saklaus en til þess að fá betri upplýsingar um
blóðþrýsting einstaklinga hafa leiðir eins og sjálfsmæl-
ingar heima fyrir og sólarhringsblóðþrýstingsmælingar
verið þróaðar.4
Þó mikilvægi blóðþrýstingsmælinga á stofu sé
ótvírætt hafa leiðbeiningar um notkun sólarhrings-
blóðþrýstingsmælinga lagt áherslu á gildi þeirra til
að fá upplýsingar um blóðþrýsting yfir nótt og dags-
gildi en jafnframt til að sjá blóðþrýstingsbreytingar.5'6
Þannig er sólarhringsblóðþrýstingsmæling mikilvægt
verkfæri sem heilbrigðisstarfsfólk getur notað til að
bæta greiningu og meðferð sjúklinga með háþrýsting.
Sterkar vísbendingar eru um að niðurstöður sólar-
hringsblóðþrýstingsmælinga hafi betra forspárgildi
um háþrýstingstengdar líffæraskemmdir og langtíma-
horfur háþrýstingssjúklinga en hefðbundin stofu-
mæling.7'9 Helstu ábendingar fyrir sólarhringsblóð-
þrýstingsmælingu eru hvítsloppa-háþrýstingur, þegar
erfiðlega gengur að meðhöndla háþrýsting, til að meta
hugsanlegt blóðþrýstingsfall og til að fylgjast með með-
ferð.5
Notkun sólarhringsblóðþrýstingsmæla er sennilega
ekki útbreidd hér á landi, enn sem komið er. Það skýrist
væntanlega fyrst og fremst af því mælitækin hafa ekki
verið aðgengileg fyrir sjúklinga og kostnaður við kaup
þeirra nokkuð hár.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna ábend-
ingar sólarhringsblóðþrýstingsmælinga og afleiðingar
fyrir meðferð sjúklinga á tveggja ára tímabili á þremur
heilsugæslustöðvum.
Aðferðir og efniviður
Allir sjúklingar sem fóru í sólarhringsblóðþrýstings-
mælingu á tímabilinu 1. júní 2008 til 31. maí 2010
á heilsugæslustöðvunum á Sólvangi í Hafnarfirði,
Hvammi í Kópavogi og á heilsugæslunni á Selfossi,
mynduðu rannsóknarhópinn. Rannsóknarformið er
lýsandi framvirk rannsókn. Farið var yfir niðurstöður
mælinganna og þær skráðar. Skráðar voru upplýsingar
um kyn og aldur sjúklings, ástæðu mælingar og til hvers
rannsóknin leiddi. Sjúkraskýrslur þessara sjúklinga
voru skoðaðar með tilliti til þess hvort viðkomandi
hefði þegar verið greindur með háþrýsting, hjarta- og
æðasjúkdóma, sykursýki, offitu, hvort hann reykti og
ennfremur var lyfjanotkun könnuð. Skráð voru síðustu
blóðþrýstingsgildi sem mæld höfðu verið á stofu áður
en sólarhringsblóðþrýstingsmæling var framkvæmd.
Einnig var skráð hvort niðurstöður sólarhringsblóð-
þrýstingsmælinga skilgreindu viðkomandi sem dýfara
(dipper), ekki-dýfara (non-dipper) eða hvorugt. Dýfari er
hver sá sem lækkar um meira en 10% í blóðþrýstingi að
LÆKNAblaðið 2012/98 143