Læknablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 20

RANNSÓKN
mynd 2 er sýnd heildarlifun (Kaplan-Meier) þessara sjúklinga eftir
að meðferð lauk en hún var 80% eftir eitt ár.
Umræða
Fullur gróandi náðist með sárasogsmeðferð í rúmlega tveimur
þriðju tilfella í þessari rannsókn. Þetta verður að teljast góður
árangui en samkvæmt erlendum rannsóknum næst gróandi í
29-39% sára með hefðbundinni sárameðferð.5,13 í flestum rann-
sóknum hefur árangur sárasogsmeðferðar verið betri en við hefð-
bundna sárameðferð.5'6'13-15 Styrkur þessarar rannsóknar er að hún
náði til heillar þjóðar á 12 mánaða tímabili, bæði innan og utan
sjúkrahúsa. Slík rannsókn hefur ekki verið gerð áður og því er
samanburður við aðrar rannsóknir erfiður. Auk þess var litið á öll
sár, óháð orsök, en í öðrum rannsóknum er algengara að einblínt
sé á ákveðna tegund sára, til dæmis sykursýkissár.513 Þetta skiptir
máli þar sem árangur sárasogsmeðferðar er misgóður eftir tegund
sára, og er yfirleitt bestur fyrir langvinn sár.6'8'17
Algengasta ábending fyrir sársogsmeðferð voru sýkt skurðsár
(28%). Af skurðsýkingum voru sýkingar í bringubeini eftir opnar
hjartaaðgerðir algengastar en fjöldi rannsókna hefur sýnt góðan
árangur sárasogs við meðferð slíkra sýkinga.2'12 Næst algengasta
ábendingin voru langvinn sár, eða í 20% tilfella, og greru tæplega
60% þeirra að fullu.
Líkt og fyrir hefðbundna sárameðferð er meðferð með sárasogi
tímafrek. Meðaltími sem tók sár að gróa var næstum 25 dagar, en
helmingur sára voru gróin innan tveggja vikna, sem þykir frekar
hátt hlutfall.8 í 80% tilfella var skipt á sárunum annan til þriðja
hvern dag en daglega í 6% tilvika. Fyrir sýkta bringubeinsskurði
liðu þó allt að 5 dagar á milli skiptinga. Þetta er í samræmi við
erlendar rannsóknir en þessar sáraskiptingar þarf yfirleitt að gera
í svæfingu á skurðstofu.12 Við langvinn sár var framkvæmdin hins
vegar auðveldari og yfirleitt skipt á umbúðum á sjúkrastofu. Oft-
ast var notast við svampumbúðir, óháð deild. Erlendis hafa grisjur
sums staðar náð útbreiðslu án þess að sýnt hafi verið fram á betri
árangur með notkun þeirra.4
Reynt var að leggja mat á þætti sem ýta undir eða tefja fyrir
að sár grói við sárasogsmeðferð. í einþáttagreiningu reyndust ein-
ungis sykursýki og hár aldur hefta gróningu sára í meðferðinni.
Sjúklingarnir voru það fáir að ekki greindist marktækur munur á
fleiri áhættuþáttum, til dæmis reyndust kyn, hár líkamsþyngdar-
stuðull, sterameðferð og saga um útæðasjúkdóma ekki hafa
marktækt forspárgildi um gróanda. Aðrar rannsóknir hafa hins
vegar sýnt að sárasogsmeðferð gagnast sérstaklega sjúklingum
með undirliggjandi sjúkdóma eins og sykursýki og kransæða-
sjúkdóma.6
Ekki var litið sérstaklega á kostnað í þessari rannsókn en það
hefur verið gert í fjölda annarra rannsókna.6,8'16-17 Ljóst er að
sárasogsmeðferð er dýr meðferð, bæði tækjabúnaður og umbúðir.
Samanburðarrannsóknir benda til þess að sárasogsmeðferð sé síst
dýrari en hefðbundin sárameðferð. Skýringin er styttri legutími
vegna þess að sár gróa hraðar, sem vegur upp á móti auknum
kostnaði við umbúðir. Auk þess hlýst vinnusparnaður af færri
sáraskiptingum.6'8'16'17 Á næstu árum er líklegt að fleiri fyrir-
tæki komi með tækjabúnað á markað til sárasogsmeðferðar, sem
lækkar vonandi kostnað við meðferðina.
Sárasogsmeðferð var oftast veitt á stofnunum, eða í 85% tilvika.
Með smærri og færanlegri sárasogstækjum gæti meðferð orðið al-
gengari utan sjúkrahúsa, til dæmis á göngudeildum og í tengslum
við heimahjúkrun. Erlendis hefur verið sýnt fram á að kostnaður
er allt að helmingi lægri sé meðferðin veitt utan sjúkrahúsa.16
Fylgikvillar sem tengdust meðferðinni voru fæstir alvarlegir og
voru verkir (12%) og húðvandamál (11%) algengust. Æskilegt er að
gefa verkjalyf fyrir sáraskiptingar og beita frekar samfelldu sogi
en sogi með hléum.18 Einnig er hægt að setja vaselín- eða sílíkon-
grisjur undir sárasogsumbúðirnar svo auðveldara sé að losa þær
úr sárinu við sáraskiptingar!8 Húðvandamál voru oftast rakin til
þess að sárin soðnuðu undan umbúðum. Með því nota kökur í
kringum sárin má verja sárbarmana en einnig er mikilvægt að
sníða umbúðir þannig að þær „skríði" ekki upp á sárbarma og erti
þá!
Sex sjúklingar létust meðan á meðferð stóð. Ekki var hægt að
tengja dauðsfall neins þeirra við fylgikvilla sárasogsmeðferðar,
heldur til undirliggjandi sjúkdóma eins og fjölkerfabilunar og
innvortis blæðinga. Alvarlegir fylgikvillar sem tengdust meðferð-
inni komu heldur ekki fyrir. í erlendum rannsóknum hefur rofi á
hjarta- og kviðarholslíffærum verið lýst10-19 en rof á líffærum verð-
ur oftast þegar skipt er um umbúðir eða þegar beitt er of kröftugu
sogi!9 Ekki er mælt með notkun veggsogs því erfitt er að stýra sog-
inu, enda er það ekki gert fyrir sárasogsmeðferð.9 Notast var við
veggsog í 13 meðferðum og í fjórum tilfellum til viðbótar ásamt
sárasogstæki. Samtals var veggsog því notað í rúmlega fjórðungi
meðferða sem verður að teljast hátt hlutfall. Ástæðan var oftast sú
að sárasogstæki voru ekki tiltæk þegar á þurfti að halda en þegar
rannsóknin fór fram voru aðeins til 5 sárasogstæki á Landspítala
og þrjú á Sjúkrahúsinu á Akureyri.
Rannsóknin var afturskyggn sem er takmarkandi þáttur, sér-
staklega þegar kemur að mati á gróanda, fylgikvillum og skrán-
ingu ábendinga. Upplýsingar voru aðallega fengnar úr sjúkra-
skrám og framvinduskýrslum hjúkrunarfræðinga en þær eru ekki
jafn nákvæmar og framskyggn skráning. Reyndar kom í ljós við
rannsóknina að skráning sárasogsmeðferðar er víða gloppótt, sér-
staklega á sumum deildum Landspítala. Mikilvægt er því að bæta
skráningu sárasogsmeðferðar og samræma skráningu milli lækna
og hjúkrunarfræðinga, til dæmis með því að koma á fót sameigin-
legum sáragagnagrunni.
Niðurstaða þessarar rannsóknar sýnir að sárasogsmeðferð er
töluvert beitt á íslandi, sérstaklega við meðhöndlun sýktra skurð-
sára og langvinnra sára. I tveimur af hverjum þremur tilfellum
greru sár að fullu, og náðist fullur gróandi innan tveggja vikna
í helmingi meðferða. Þetta verður að teljast góður árangur borið
saman við hefðbundna sárameðferð. Alvarlegir fylgikvillar sem
rekja má til meðferðarinnar eru fátíðir og enginn sjúklingur lést
vegna sárasogsmeðferðar. Bestur árangur náðist hjá yngri sjúk-
lingum og þeim sem ekki höfðu fengið sykursýki.
Þakkir
Þakkir fá Gunnhildur Jóhannsdóttir og Ólöf Á. Sigurðardóttir
skrifstofustjórar á skurðlækningasviði fyrir aðstoð við leit að
sjúkraskrám, Ingibjörg Richter kerfisfræðingur á upplýsinga-
tæknisviði fyrir aðstoð við gagnasöfnun, Guðný Bergþóra
Tryggvadóttir rannsóknarsérfræðingur á hjúkrunardeild fyrir
tölfræðilega aðstoð og Gísli Laxdal Sturlaugsson fyrir yfirlestur.
Þessi rannsókn var styrkt af Samtökum um sárameðferð (SUMS)
og Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga.
152 LÆKNAblaðið 2012/98