Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2004, Blaðsíða 145

ÆRA OG TRU
rými. Sum eru auðveld og aðgengileg, önnur eru tormeltari. Að sama
skapi eru kaupendurnir ólíkir. Sumir líta eingöngu á myndlist sem kost
til fjárfestmgar. Aðrir hafa mestan áhuga á myndlistinni sem shkri og
kaupa verk vegna gæðanna. Þótt margir fjárfestar vilji eingöngu fjárfesta
í „öruggum“ verkum fjölgar þeim sem vilja marka sér sérstöðu og taka
áhættu. Kaupendur sem vilja heldur hafa vaðið fyrir neðan sig taka ýmist
mið af því hvort listasöfnin hafa keypt verk efrir viðkomandi listamann
eða hvort verk hans seljast vel hjá Hsthöndlurum, en þetta tvennt þarf alls
ekki að fara saman. Verðmæti verka kann í öllum tihdkum að breytast í
samhengi við breyttar aðstæður, hvort sem keypt er verk eftír lifandi eða
látinn listamann. Hugsanlega gerir listfræðingur nýjar uppgötvanir í
kjölfar rannsóknar á verkum látins hstamanns, hugsanlega hækkar verk
eftir lítið þekktan listamann í verði við það að markaðurinn uppgötvar
hstamanninn.
Breidd og íjölbreytni var örugglega ekki það sem helst einkenndi þann
myndlistarmarkað sem hrundi í kjölfar fölsunarmálsins. Ef til vill er hægt
að tala um fákeppnismarkað með öfugum formerkjum og áreiðanlega er
rétt að segja að skuggi gömlu meistaranna hafi hvílt yfir myndhstinni á
svipaðan hátt og Laxness vofði lengi vel yfir íslenskum rithöfundum. Til
skamms tíma var munurinn á innkaupum safnanna og því sem seldist vel
í listhúsunum hka mun minni en hann er-í dag. Þessi ffumstæði markað-
ur einblíndi á listamenn á borð við Kjarval, Jón Stefánsson og Þórarin B.
Þorláksson og trúlega hefúr dánarvottorð verið besta skírteinið sem lista-
maður gat komist yfir ef hann ætlaði að koma verkum sínum á framfæri.
Þessi einhæfni skapaði kjöraðstæður fyrir fölsunarmáhð. Enda voru það
einungis verk þessara sömu látnu listamanna sem voru fölsuð með skipu-
lögðum hætti í stórum stíl. Annað hefði tæplega svarað kostnaði fyrir
falsarann.
Eins og áður segir þykir mér óþarflega djúpt tekið í árinni að halda því
fram að fölsunarmálið hafi eyðilagt íslenskan myndlistarmarkað og að
hann eigi sér ekki viðreisnar von þess vegna. Eg er samt þeirrar skoðun-
ar að enn séum við að súpa leifar af gömlu seyði, raunar frekar því sem
soðið var fyrir tíma fölsunarmálsins og sjálfsagt sama þunnildis og falsar-
arnir þrifust á. Þetta sést best á því að enn skuli þær raddir heyrast sem
halda því ffam að markaðurinn sé lamaður. Það eru nefnilega svo marg-
ir möguleikar í stöðunrú, mikið af góðum listamönnum og verðmætum
verkum. Eg furða mig reyndar alltaf mest á því að markaðurinn skyldi
z43