Þjóðlíf - 01.05.1986, Blaðsíða 24

Eiga glasabörn eda börn sem til eru
komin meb tœknifrjóvg-
un a.m.k. ekki siðferðilegan
rétt d því að vita um uppruna sinn ?
hún í för með sér, hvernig er
henni beitt og hvernig er sú sýn
sem vísindamenn hafa um fram-
tíðina í þessum efnum? En
kannski er nærtækast að byrja á
því að athuga hvernig þessi
tækni er.
KONAN LIGGUR meðvitund-
arlaus á skurðarborðinu. Hvítur
dúkur hylur andlit hennar. Kviður
konunnar hefur verið blásinn upp
með koldíoxíði þannig að hann
líkist einna helst stórri blöðru.
Þrjár rifur hafa verið skornar á
kviðinn, ein við lífbeinið, önnur
við naflann og sú þriðja í nám-
unda við lífbeinið. Þessa konu
langar til að eignast barn og
læknaliðið í kringum hana ætlar
að reyna að uppfylla óskir
hennar.
Lítilli töng er ýtt gegnum rifuna
við lífbeinið og með henni er
gripið utan um annan eggjastokk
konunnar. Smásjá er komið fyrir
í rifunni við naflann og með
henni má greina þarmana, móð-
urlífið, eggjastokkana og eggja-
leiðarana. Einnig sjást samgrón-
ingar því þetta er ekki í fyrsta
sinn sem konan gengur undir
slíka aðgerð.
Lítilli pumpu með nál á endan-
um er nú komið fyrir gegnum
þriðju rifuna og með henni eru
egg soguð upp, fimm til átta að
tölu. Þau eru örlitlir, rauðir
klumpar sem mannsaugað vart
greinir. Þau eru sett í lítið, sótt-
hreinsað ílát. Þetta fyrsta ílát
sem hýsir eggin er á stærð við
fingurbjörg. Hér á að búa til
mannveru - og hún ergetin við
aðstæður sem einna helst
minna á skáldsögu Huxleys.
Lífið kviknar við skært Ijós til-
raunastofunnar, en síðar verður
það fært inn í dimma hlýju móð-
urkviðarins.
En til þess að mannvera vaxi
upp af egginu þarf auðvitað að
frjóvga það - sæði karlmanns
verður að sameinast því. Sæðis-
frumurnar, sem settar eru í glas-
ið með egginu, þurfa að vera
ótal margar, vel hreyfanlegar og
sem ferskastar. En hægt er að
geyma sæði endalaust við -
190°C. Því er unnt að uppfylla
skilyrði um ferskleika án þess að
tilvonandi faðir sé nærri í hvert
sinn sem slík aðgerð er gerð.
Venjulega er föðurnum gert
að mæta á læknastöðina mán-
uði áður en aðgerðin skal fram-
kvæmd. Honum er vísað inn í
lítið herbergi þar sem hann verð-
ur að fróa sér þar til sáðlos á sér
stað. Mörgum manninum reynist
þetta erfitt og því er þeim „hjálp-
að“ með því að láta þá lesa
klámblöð. Oftar en ekki er andlit
eiginmannsins rautt sem blóð
þegar hann yfirgefur herbergið,
annað hvort af skömm eða
áreynslu, nema hvort tveggja sé.
Sæði mannsins er sett í þeyti-
vindu og það þvegið vandlega.
Að því búnu er það sett í gervi-
næringarvökva og athugað hvort
hreyfanleiki frumanna er í lagi.
Mikið magn sáðfruma þarf til að
frjóvgun takist - ekki duga færri
frumur en I00.000 pr. millimetra.
Hið sama magn þarf til að getn-
aður takist við „venjulegar" að-
stæður.
TÆKNIN SAMEINAR það
sem vill ekki sameinast í lífinu
sjálfu, einhverra ástæðna
vegna. (glasinu er hægt að búa
til einbura, fjölbura, hægt er að
fresta tilbúningi lífsins eins lengi
og viðkomandi sýnist og það er
einnig hægt að binda enda á
það. Unnt er að blanda saman
sæði úr mörgum karlmönnum og
frjóvga þannig eitt egg, en einnig
er unnt að frjóvga mörg egg með
sæði eins karlmanns.
Og það hefur löngum verið
svo að maðurinn hefur hrint í
framkvæmd því sem mögulegt
er að framkvæma, segir í þýska
tímaritinu Spiegei nýlega þar
sem þessi mál voru til umræðu.
„Konur eru ódýrasti
útungunarkassinn ! “
ísindamennirnir Patrick
Steptoe og Robert Edwards
„framleiddu" fyrsta glasabarn
heimsins árið 1978. Af þeim
2.000 glasabörnum sem nú eru
til, hafa 700 komið frá stöð þeirra
f Bourn Hall í Cambridgeshire í
Englandi. Til þeirra streyma
barnlaus hjón hvaðanæva úr
heiminum til þess að fá úrlausn
síns máls: ráð gegn barnleysi.
Sum hjónanna koma aftur og aft-
ur, því mjög erfitt er að fá frjóvg-
aö egg til að festast við leg-
vegginn og afföllin eru því mikil.
Kostnaður sumra hjónanna get-
ur hlaupið á þúsundum dollara.
Klínikk þeirra Edwards og
Steptoes er nokkurs konar al-
heimsmiðstöð glasabarnafram-
leiðenda. Starfsemi sína hófu
þeir af brýnni þörf; ófrjósemi fer
vaxandi í hinum vestræna heimi
samhliða því að hvítum börnum
til ættleiðingar fækkar. Steptoe
lýsir upphafinu þannig að hann
hafi alls ekki getað sætt sig við
að geta ekki hjálpað konum til að
eignast barn, aðeins vegna lítils-
háttar stíflu í eggjaleiðurum. Síð-
an hefur mikið vatn runnið til
sjávar.
Steptoe var nýlega spurður að
því hvort stutt væri í það að
glasabörn yrðu framleidd algjör-
lega utan móðurkviðar, Ifkt og í
sögu Aldous Huxley. Hann svar-
aði því til að svo yrði sennilega
aldrei. Ástæðan? „Konur eru og
verða ódýrasti útungunarkassi
sem völ er á!“ svaraði hann.
Raunar mun miklum erfið-
leikum bundið að ala fóstur al-
gerlega utan móðurkviðar, og
kostnaður kemur þar lítt við
sögu. Legkakan er það sérhæfð
að erfitt mun reynast að líkja eftir
henni. Hún hleypir aðeins
sumum efnum gegnum sig, öðr-
um alls ekki, og menn vita lítið
um ástæður þessa eða hvernig
hún fer að þessu. Þar til sú vitn-
eskja liggur fyrir munu fóstur
þurfa móðurkviðinn, eins og ver-
ið hefur um aldir.
Þeir félagar Edwards og
Steptoe segja að skammt sé að
bíða þess tíma að þeir geti
ákvarðað kyn glasabarna. Önn-
ur tækni eigi hins vegar langt í
land.
Patrick Steptoe og Richards Edwards í Bourn Hall, en þeir „fram-
leiða" langflest glasaböm heimsins.
24 þjóðlIf