Þjóðlíf - 01.05.1986, Blaðsíða 42

sem fullt tillit er tekiö til þess að
flestar mæður þurfa nú að vinna
fyrir fjölskyldum sínum, m.a. með
samfelldum skóladegi. Hugo Þór-
isson sálfræðingur segir í grein
sinni um skólamál, að kennarar
þurfi einnig að taka tillit til þessara
breytinga með breyttum kennslu-
háttum og aðferðum - þeir þurfi í
æ ríkari mæli að taka tillit til óupp-
fylltra þarfa barnanna og haga
samskiptum sínum við þau á þann
veg, að barnið og þroski þess séu
ávallt í brennidepli.
„Af hverju þurfum við að læra þessa al-
gebru?“
„Af því að hún kemur á prófi í vor!“
Á hverjum einasta degi heyrast ámóta setning-
ar glymja í skólastofum um land allt og hver
þekkir ekki þessi svör eða önnur þeim lík sem
algengt var að kennarar gæfu hér áður fyrr?
Langflestir nemendur létu sér segjast - enda var
um „óvéfengjanleg" rök að ræða.
Annað dæmi sem flestir kannast við eru sam-
hengislausar setningar í stafsetningu. Þær voru
innihaldslausar og höfðu það eina markmið að
hrúga saman gildrum fyrir nemendur: „Það er
langur gangur/fyrir hann svanga Manga/að bera
þang í fangi/fram á langa tanga.“
Þetta er ekki hægt lengur
Nemendur gera nú kröfu um að fást við verk-
efni sem höfða til þeirra og hafa innihald. Því
verða stafsetningarverkefnin að hafa einhverja
þýðingu. Spyrja má hvers vegna þessar gömlu
aðferðir duga ekki lengur. Hvað hefur gert þær
úreltar? Hvaða breytingar hafa orðið og hvaða
þýðingu hafa þær? Hvað geta kennarargert
annað?
Það er staðreynd að kennarinn hefur afgerandi
áhrif á það hvernig börnum líður í skólanum;
fjölmargar athuganir sem gerðar hafa verið í
skólastofum staðfesta þetta. Það er kennarinn
sem hefur mikið um það að segja hvort skólinn er
staður sem barnið hlakkar til að dvelja á - eða
hvort þar leynist kvíði. Einkennist skólastarfið af
spennandi og örvandi verkefnum - eða hafa
vanabundin vinnubrögð og skipulag drepið allt í
dróma? Vekur umhverfið vellíðunartilfinningu hjá
barninu - eða framkallar það andstöðu hjá því?
Tekst kennaranum að veita barninu öryggistil-
finningu í bekknum - eða skapa klíkumyndanir
og samkeppni kvíða hjá því? Tekst kennaranum
að vekja áhuga barnsins á viðfangsefninu - eða
eru skyldurækni, hlýðni og hótaniraðalnáms-
hvatinn?
Þannig mætti lengi spyrja. Aðalatriðið í hnot-
skurn er þetta: Skiptirþað kennarann máli hvern-
ig barninu iíður þegar hann er að kenna ? Eiga
heimilin ekki að sinna tilfinningalegum þörfum
barnsins, héreftirsem hingað til?
Skyssan sem
flestir
fullorðnir
gera er
að ganga
út frá
fullorðins-
forsendum
í sambandi
við börn.
Þetta eru atriði sem varða miklu þegartalað er
um samskipti í skólastofunni. Því langar mig til að
ræða nokkra þætti er varpað gætu Ijósi á þessi
atriði þegar leitað er svara við spurningunum hér
að ofan.
Börn eins og tómar flöskur?
Þegar fullorðnir ræða um börn - hvað þau geti
og hvaða kröfur eigi að gera til þeirra - gera þeir
oft tvær meginskyssur.
/ fyrsta lagi telja þeir að börnin séu smækkuð
mynd af fullorðnum og að þau geti smátt og
smátt það sem hinir fullorðnu geta. Þessu má
líkja við það að börnin séu eins og tómarflöskur,
sem fyllt er á smám saman þartil þær eru orðnar
fullar. Þetta errangt. Börn eru á hverjum tíma
fullþroska. Þau geta kannski ekki eins mikið og
fullorðnir, né heldur gera þau hlutina eins vel, en
það sem þau geta og gera er ein samofin heild.
Skyssan sem fullorðnir gera birtist m.a. í því að
gengið er út frá forsendum hinna fullorðnu við
mat á orðum og athöfnum barna. Til dæmis má
nefna móður sem heldur á ársgömlu barni sínu,
sem vindur sér til á handlegg hennar. Að lokum
slær barnið móður sína í andlitið. Móðirin lítur
hneyksluð á barnið og segir: „Þú mátt ekki slá
mömmu. Vilt þú að mamma slái þig?“ Móðirin
leggur einhverja illgirni í verknað barnsins. Það
eina sem barnið var e.t.v. að segja með því að
slá móðurina var: „Ætlarðu ekki að fara að setja
mig niður?"
I öðru lagi hættir okkur til að miða kröfur okkar
til barna í dag við það sem ætlast var til af okkur
þegar við vorum börn. Það má að vísu fyrst
spyrja hvort kröfurnar hér áðurfyrr hafi verið
réttmætar, en það er a.m.k. augljóst að þær
þjóðfélagslegu breytingar sem átt hafa sér stað
og mikið er fjallað um í opinberri umræðu hafa
haft sín áhrif. Þessar breytingar hafa skilað sér
beint til barnanna og gert það að verkum að
reynsla þeirra er allt önnur en næstu kynslóðar á
undan. Mig langar til að draga fram nokkur atriði.
Fjölskyldan
Hér áður fyrr voru fjölskyldur almennt stærri en
nú er. Oft voru þrjár kynslóðir á heimili og einnig
voru oft fleiri í hverri kynslóð, m.a. fleiri börn. Nú
er kjarnafjölskyldan tvær kynslóðir með sífellt
færri úr hverri kynslóð. Börnum fer fækkandi og
jafnframt er í vaxandi mæli aðeins annað foreldr-
ið á heimilinu.
Einnig má færa rök fyrir því að fjölskyldan hafi
einangrast á sama tíma og hún hefur smækkað.
Áður voru verkefni leyst innan fjölskyldunnar, en
nú hafa allskyns stofnanir tekið við fjölmörgum
hlutverkum stórfjölskyldunnar. Má þar nefna
sjúkrahús, elliheimili, dagvistir, skóla og banka.
Ópersónulegar stofnanir sem hafa margra ann-
arra hagsmuna að gæta en hagsmuna einstakl-
ingsins.
Sá tími sem kjarnafjölskyldan á sameiginlegan
hefur minnkað jafnframt því sem vinnuvikan hef-
ur styst hjá fjölmörgum. Nú gera fjölbreytt og
spennandi tilboð tilkall til þessa frítíma: fé-
lagsmiðstöðvar, ýmiss konarfélagastarfsemi, lík-
ams- og heilsurækt, vídeó og fleira.
Niðurstaðan er sú að þrátt fyrir meiri frítíma
dregur úr þeim tíma sem fer til samskipta innan
fjölskyldunnar og hver um sig er uppteknari við
„sitt“, annað hvort utan heimilis eða innan.
42 ÞJÓÐLÍF