Þjóðlíf - 01.05.1986, Qupperneq 26

AIþingi er ekki bara pólitísk-
ur vígvöllur, eins og margir
halda, heldur er þettafyrst og
fremst löggjafarstofnun sem d
að taka tillit til velferðar allra
þjóðfélagsþegna.
Guörún Helgadóttir alþingismaður
gætu óskað tæknifrjóvgunar, en
það geta þær ekki nú, sem mér
finnst heldur grimmilegt.
Það sem ég hef áhuga á í
sambandi við þessi mál er að
löggjafarstofnun þjóðarinnar
fylgist með tækniþróuninni á
þessum sviðum og ákveði
hvernig við henni skuli bregðast í
stað þess að hlutirnir bara gerist,
eins og nú er á mörgum sviðum.
Alþingi er ekki bara pólitískur
vígvöllur, eins og margir halda,
heldur er þetta fyrst og fremst
löggjafarstofnun sem á að taka
tillit til velferðar allra þjóðfélags-
þegna," sagði Guðrún ennfrem-
ur.
EINS OG áður sagði er réttar-
staða barna sem tilkomin eru
með tæknifrjóvgun víðast hvar
óljós, einkum hvað varðar rétt
þeirra til að vita um uppruna sinn
og hugsanleg véfengingarmál.
Þetta gildir einnig um glasabörn-
in. Nýlega voru sett lög í Svíþjóð
sem kveða á um að nafnleynd
skuli ekki haldin vegna sæðis-
gjafa, þannig að börn sem getin
eru með tæknifrjóvgun munu
síðar meir geta haft upp á líf-
fræðilegum föður sínum. Mörg
Evrópulönd velta nú fyrir sér lög-
gjöf á þessu sviði, en óvíst er
hvort löggjöf verður samræmd
eða sín lögin gildi (hverju landi.
Einnig verður erfið í meðförum
lagasetning varðandi gena-
tæknina sem nú hillir undir, þ.e.
hvort og þá hvernig megi hugs-
anlega breyta, og væntanlega
bæta, genasamsetningu fósturs,
en innan líffræði og læknisfræði
eru þau mál ofarlega á baugi.
Evrópuráðið lét þá samþykkt út
ganga til allra aðildarlanda sinna
árið 1983 að réttur sérhvers ein-
staklings til að erfa genasam-
setningu, sem ekki yrði breytt,
væri jafn mikilvægur og réttur
hans til frelsis, lýðræðis og per-
sónuöryggis. Samþykktir Evr-
ópuráðsins eru hins vegar ekki
bindandi, heldur eru þær leið-
beiningar til handa aðildarríkjun-
um.
Víða hafa menn áhyggjur
vegna þessara mála, einkum
vegna hinna óljósu réttarreglna
- og vegna efasemda um sið-
gæði vísindamanna á sviði
genatækninnar. í framangreindri
grein um glasabörnin lét þýska
tímaritið Spiegel í Ijós áhyggjur
vegna siðferðis læknanna, sem
stunda „framleiðslu" á glasa-
börnunum. Blaðið hefur eftirfar-
andi ummæli eftir einum af frum-
kvöðlum barnaframleiðslunnar,
Robert Edwards: „Siðferðið
verður að laga sig að vísindun-
um, en ekki öfugt." Robert
Edwards og Patrick Steptoe
tókst að „framleiða" fyrsta glasa-
barnið í heiminum, Louise
Brown. Þeir reka Bourn Hall
sjúkrahúsið í Cambridgeshire,
en þangað streyma konur hvað-
anæva úr heiminum til þess að
eignast glasabörn. Biðin er löng,
allt upp undir heilt ár, og kostar
sitt. Bretar greiða ríflega 2.000
pund fyrir greiðann en útlending-
ar rúmlega 3.000 dollara. Þarna
hafa fæðst um 700 börn sem
búin eru tilíglösum.
ÁSTÆÐAN FYRIR eftirspurn-
inni eftir bæði glasabörnum og
tæknifrjóvgunum er augljós:
ófrjósemi hefur aukist í hinum
vestræna heimi vegna ýmiss
konar sjúkdóma sem herja á
kynfærin og má rekja marga
þeirra til aukins frjálsræðis í ást-
um. Núert.d. talið að einaf
hverjum sex hjónum í Bandaríkj-
unum eigi við ófrjósemi að
stríða. Á sama tíma hefur það
einnig gerst að börnum sem gef-
in eru til ættleiðingar hefur fækk-
að mjög, bæði vegna aukningar
á notkun getnaðarvarna og fóst-
ureyðinga. Eftirspurnin eftir
tæknifrjóvgun og glasabörnum
fer því sífellt vaxandi. Hjá konum
er helsta ástæða ófrjósemi stíflur
í eggjaleiðurum. Eggjaleiðararnir
flytja eggið frá eggjastokkunum
til legsins og í þeim á samruni
eggs og sæðisfrumu sér venju-
lega stað. Ef stífla er í leiðurun-
um eða einhverjar skemmdir
kemst eggið ekki til legsins.
Stundum er hægt að lagfæra
eggjaleiðarana með lítilli
skurðaðgerð eða leisergeislum
og tekst það í um 70 prósent
tilfella þar sem stíflan er lítil. Sé
eggjaleiðarinn hins vegar því
nær lokaðurtekst aðeins að lag-
færa þá í um 20 prósent tilfella.
Þótt tæknin sé fyrir hendi til að
framleiða glasabörn eru hins
vegar þó nokkrir erfiðleikar
bundnir því að láta eggið festast
við vegg móðurlífsins. Þess
vegna tekst þessi aðgerð ekki í
nærri öllum tilfellum — en sum
hjón reyna aftur og aftur. Sú
spurning vaknar hvað verði um
öll eggin sem frjóvguð hafa verið
í glasi og ekki hefur verið komið
fyrirílegi konu. Þýska blaðið
Spiegel heldur því fram að tala
Fólk mun tæpast fagna þeirri
tækni sem gerir egg, sæði og
mæður að hverri annarri
markaðsvöru.
26 ÞJÓÐLÍF