Þjóðlíf - 01.02.1988, Qupperneq 50

HEILBRIGÐISMÁL
maðurinn hefur e.t.v. legið áður o.s.frv.
Læknaritari tekur venjulega upplýsingarnar
saman og sendir þær í umslagi til þess sem
biður um þær. Deildarritari fær síðan gögnin
í hendur og geymir þau með öðrum gögnum
yfir sjúklinginn í vaktherbergi deildarinnar.
Þar er skráin í umsjá hjúkrunarfræðinga.
Læknir viðkomandi sjúklings getur þurft
að kalla til sérfræðinga í ýmsum greinum sem
jafnframt fá aðgang að sjúkraskránni. hið
sama á við um aðstoðarlækna og ef sjúkling-
ur fer á sérstakt fæði kemur næringarfræð-
ingur til skjalanna. Sjúkraþjálfi hefur sömu-
leiðis aðgang að sjúkraskránni vegna æfinga
og geðlæknar og sálfræðingar eru iðulega
kallaðir til og svo mætti áfram telja. Það er
þó fyrst og fremst læknir sjúklingsins sem ber
höfuðábyrgð á hverjir fá upplýsingar um mál
sjúklingsins og að sjálfsögðu eru þessar ráð-
stafanir í þágu sjúklingsins en reyndin er
samt sú að möguleikarnir á upplýsingaleka
um persónuleg mál sjúklinga eru miklir og
dæmi eru um slíkan leka.
Þessi mál eru sérstaklega viðkvæm í
smærri bæjarfélögum en landlæknir hefur þó
samþykkt að læknar á fámennari stöðum
þurfi ekki að skrá öll atriði í sjúkraskrár af
þessari ástæðu. „Sjúkrahúsin eru tiltölulega
sjálfráð um hvaða reglu þau setja sér um
aðgang að sjúkraskrám," segir aðstoðar-
landlæknir, „en landlæknir hefur ítrekað
bent sjúkrahúsunum á skyldur þeirra í þess-
um efnurn og að séð verði til þess að utan-
aðkomandi aðilar fái ekki aðgang að sjúkra-
skrám," segir hann og bætir því við að Trygg-
ingastofnun virðist ganga út frá því að læknar
eigi ævinlega að skrá allar upplýsingar um
sjúklinga „en við teljum að svo sé ekki því
það geti alltaf komið tilvik þar sem læknir
telur skynsamlegt að skrá lítið eða ekkert í
sjúkraskrá."
Ekki er víst að allir sem leita til lækna geri
sér grein fyrir því að yfirleitt er allt sem á
milli þeirra fer fært í sjúkraskrána. Af viðtöl-
um Þjóðlífs við starfsfólk í heilbrigðisþjón-
ustunni mátti ráða að jafnvel er að finna
lýsingu á útliti og framkomu sjúklings í
sjúkraskrá. Læknir „dikterar" (hljóðritar)
öll atriði sem hann telur skipta máli varðandi
sjúklinginn sem ritari færir síðan inn á
skrána, sem inniheldur einnig niðurstöður
rannsókna, sjúkdómsgreiningu o.s.frv.
Pagnarvernd þegar
utanaðkomandi eiga í hlut
Þagnarskylda lækna og starfsliðs heil-
brigðisþjónustunnar hefur sprottið upp á
yfirborð fréttaumræðunnar vegna kröfu
Tryggingastofnunar ríkisins og Ríkisendur-
skoðunar um aðgang að læknaskýrslum við
Heilsugæslustöðina í Árbæ. Læknisrann-
sóknum og sérgreindum læknisaðgerðum
fjölgar stöðugt og því er Tryggingastofnun,
sjúkrasamlögum og Ríkisinsendurskoðun
vandi á höndunt að staðfesta hvort sérfræð-
ingar og læknar heilsugæslustöðvanna hafa
raunverulega unnið þau læknisverk sem
Læknaeiður
Hippokratesar:
„Á allt þaðySem mér kann að
bera fyrir augu og að eyrum,
þá er ég er að starfi mínu mun
ég líta á sem leyndarmál og
þegja yfir. “
(Eiðurinn er frá þvíum 4000fyrir Krists
burð).
greitt er fyrir - ennfremur er enginn aðili sem
getur staðfest raunverulega þörf allra að-
gerða og rannsókna sem sjúklingar gangast
undir.
í kjarasamningi milli Tryggingastofnunar-
innar og Læknafélags íslands frá árinu 1978
var samninganefnd Tryggingastofnunarinn-
ar heimilað að fara á læknastofurnar og í
samráði við viðkomandi lækna, að skoða
sjúkragögn ef reikningar læknisins þóttu
óeðlilegir. í nýjum samningi frá seinasta ári
Enginn aðili getur stað-
fest raunverulega þörf
allra aðgerða og rann-
sókna sem sjúklingar
gangast undir.
segir að „telji Tryggingastofnunin eða sjúkra-
samlag að lœknir bafi brotið skyldur sínar
gagnvart samningi þessum, skal það tilkynnt
lœkninum bréflega og umsagnar hans óskað.
T.R. eða sjúkrasamlagi er hvenœr sem er
heimilt að krefja lœkni skýringa. Lœknum
T.R. og sjúkrasamlaga skal heimilt án fyrir-
vara að fara á stofur lœkna og skoða sjúkl-
ingabókhald og önnur þau gögn sem þeir
telja nauðsynlegt til staðfestingar á lœknis-
verki. “
Borgarfógeti hafnaði Ríkisendurskoðun
um innsetningu í sjúklingabókhald lækn-
anna þar sem engin lagaheimild væri fyrir því
að Ríkisendurskoðun fengi beinan aðgang
að gögnum Heilsugæslustöðvarinnar, en í
dóminum reyndi ekki sérstaklega á reglur
um þagnarskyldu heilbrigðisstéttanna.
Guðjón Magnússon, aðstoðarlandlæknir,
telur að þessi heimild kjarasamningsins
standist ekki gagnvart lögum og á þá fyrst og
fremst við 10. grein læknalaganna frá 1969
sem segir: „sérhverjum lœkni ber að gœta
fyllstu þagmœlsku um öll einkamál, er liann
kann að komast að sem lceknir, nema lög
bjóði annað eða hann viti sönnur á, að brýn
nauðsyn annarra krefji, enda láti hann þá
ekki uppi annað eða meira en minnst verður
komist af með til að afstýra hættu."
Starfsmenn Tryggingastofnunar eru
reyndar líka bundnir þagnarskyldu skv. lög-
um um réttindi og skyldur starfsmanna ríkis-
ins og á þá hið sama við um lögregluna sem
oft fer fram á upplýsingar úr sjúkragögnum
s.s. vegna blóðrannsóknar á ökumönnum
sem teknir hafa verið grunaðir um ölvun við
akstur. Læknar hafa alltaf neitað slíkum
beiðnum.
Það má enn frekar útfæra þagnarskylduna
til fleiri hópa því samkvæmt refsilögum á
hver maður sem hefur eða haft hefur með
höndum starf sem opinbera skipun, leyfi eða
viðurkenningu þarf til að rækja.að sæta refs-
ingu ef hann segir frá einhverjum einkamál-
efnum sem leynt eiga að fara og hann hefur
fengið vitneskju um í starfi sínu.
Trúnaðarrof að áliti
margra
Þótt það sé yfirleitt viðurkennt að starfs-
fólk heilbrigðisþjónustunnar virði þagnar-
skyldu sína í langflestum tilvikum verður sú
spurning æ áleitnari, samfara flóknara
heilbrigðiskerfi og tölvuskráningu, hvort
trúnaðareiður starfsmanna sé nægileg trygg-
ing fyrir vernd og varðveislu persónubund-
inna upplýsinga um heilsufar landsmanna.
Síðast liðinn vetur kom fram í könnun Fé-
lagsvísindastofnunar að fjórðungur lands-
manna efast um að þagnarskylda starfs-
manna í heilbrigðisþjónustunni sé að fullu
virt þó aðeins 1% svarenda segði að trúnaður
hefði verið brotinn á sér.
Sjúkraskrár ekki í
stórtölvum
Sumstaðar erlendis mun vera algengt að
sjúkragögn séu varðveitt í stórum gagna-
bönkum í samræmdu tölvukerfi og hafa
menn þá möguleika á að nota einkatölvur
sínar til að leita í upplýsingabönkunum.
50