Frjáls verslun - 01.04.2015, Side 16

16 FRJÁLS VERSLUN 4 tbl. 2015
að nefna á nafn. Ákveðna aðila á
verðbréfamarkaði grunaði að sá
sjóður væri stöðugt með slakari
ávöxtun en sambærilegir sjóðir
vegna mikillar veltu á skulda­
bréfum hans.
Kostnaður vegna verðbréfavið­
skipta felst ekki einungis í
þókn unum til verð bréfafyrirtækja.
Það felst líka kostnaður í mismun
kaup­ og sölutilboða. Dæmi
væru verð bréf sem hægt er að
kaupa á genginu 10,10 krónur
– sem væri þá hagstæðasta
sölu tilboðið. Væri aftur á móti
áhugi á að selja slík bréf þyrfti
að líta til besta kauptilboðsins,
sem væri þá hugsanlega sléttar
10,00 krónur. Sé verið að kaupa
og selja títt munar reglulega um
þetta verðbil á mörkuðum. Segja
má að þetta sé óbeinn kostnaður
því hann sést ekki sem þóknun
en kemur þó niður á ávöxtun
hluta bréfa.
Því má við bæta að ekki alls
fyrir löngu var þessi kostnaður
töluvert hærri í Bandaríkjunum
þegar almennt var 12,5 til 25
senta munur á milli kaup­ og
sölutilboða á flestum hlutabréf-
um. Upp úr aldamótum breyttist
þetta og er munurinn nú oftast
sáralítill. Sem þýðir að þessi
viðskiptakostnaður er á sumum
mörkuðum afar lítill. Hér á Íslandi
er mismunur kaup­ og sölutil­
boða þó enn í kringum 1%.
Kostir tíðra viðskipta
Eftir að hafa lesið um galla
þess að hafa tíð viðskipti gætu
margir talið að ekkert vit væri
í því að viðskipti væru stöðug
á verð bréfamörkuðum. Það
er alls ekki svo. Það er frekar
spurning um að fjöldi viðskipta
sé það mikill að virkur markaður
sé fyrir hendi – en þó ekki að
því marki að óþægileg tilfinning
læðist að þeim sem þekkja til
fjármálafræða um að viðkomandi
kauphöll sé að breytast í fjár­
hættu spilavíti.
Eitt af því sem skiptir miklu máli
varðandi verðlagningu verðbréfa
er það áhættuálag sem fjárfestar
skynja við verðlagningu þeirra.
Segja má að þetta samband
líkist því að verið sé að vega
salt (Hafnfirðingar myndu orða
það að ramba) þegar kemur
að áhættu og verðlagningu. Því
hærra sem áhættuálagið er,
þeim mun verðminni verða verð ­
bréfin. Lækki áhættuálagið aftur
á móti verða bréfin verðmeiri.
Segja má að aukin áhætta
leiði einfaldlega til lækkunar á
verðbréfum. Einfalt dæmi væri
að það væru 50% líkur á því að
verðbréf skiluðu 200 krónum en
50% líkur á að þau skiluðu engu.
Meðaltalið er 100 krónur en flestir
myndu frekar velja verðbréf
sem veitti sömu ávöxtun, það er
100 krónur, en að líkurnar væru
100% á slíkri ávöxtun. (100%
líkur eru auðvitað ekki til.)
Slíkt áhættuálag er almennt
hlutl ægt í huga fjárfesta, þ.e.
hvern ig þeir skynja með grein ­
ingum sínum og jafnvel einfald­
lega með tilfinningum hversu
mikil áhætta fylgir ákveðnum fjár­
festingum. Áhættuálag hluta bréfa
kemur til vegna ákveðinna þátta
eins og til dæm is óstöðugleika
í rekstri fyrir tækja, gjaldeyrisá­
hættu og seljan leikaáhættu.
Rétt eins og kostn aður er helsta
hugtakið tengt göllum vegna tíðra
viðskipta er hugtakið seljanleiki
helsta hug takið tengt kostum
tíðra viðskipta.
Seljanleiki mælir hversu auðvelt
er að kaupa og selja hlutabréf.
Með auknum seljanleika hluta ­
bréfa minnkar áhætta tengd
slíkum bréfum og virði þeirra
eykst. Felst þetta til dæmis í
viðskiptakostnaði. Vilji fjárfestir
kaupa hlutabréf í fyrirtæki, sem
ganga oft kaupum og sölum, er
viðskiptakostnaður almennt lægri
en hlutabréf fyrirtækja þar sem
viðskipti eru strjál. Bæði er fastur
kostnaður sem verðbréfafyrirtæki
rukka almennt minni fyrir viðskipti
með hlutabréf fyrirtækja sem
mikil viðskipti eru með auk þess
sem munur á kaupum og sölu
slíkra fyrirtækja er oftast sáralítill.
Má nefna að í dag er munurinn
á kaup­ og sölutilboðum oft ein ­
ungis eitt sent fyrir bréf í stór um
bandarískum fyrirtækjum eins og
IBM og Wal­Mart.
Auk þess myndi lítill seljanleiki
gera það að verkum að sumir
fjárfestar væru töluvert tregari
við að fjárfesta í hlutabréfum
ákveðinna fyrirtækja. Því eru
vissu lega góðir kostir tengdir því
að hafa tíð viðskipti með hluta bréf,
því strjál viðskipti auka áhættu álag
tengt þeim og rýra því verðgildi
þeirra.
Því má við bæta að fyrirtæki
semja oft við verðbréfafyrir­
tæki um að hafa viðskiptavakt
á hluta bréfum sínum þannig að
verðbréfafyrirtækin setja alltaf
inn kaup­ og sölutilboð á hluta­
bréfum fyrirtækisins. Þannig
helst kostnaður tengdur mun
á kaup­ og sölutilboðum innan
eðlilegra marka. Hagur fyrir­
tækja liggur í því að hlutabréf
þess þykja með þessu vera
áhugaverðari kostur því að
ákveð inn seljanleiki hlutabréfa
þess er ávallt fyrir hendi.
Kostnaður vegna verð ­
bréfa við skipta felst ekki
einungis í þókn unum
til verð bréfafyrirtækja.
Það felst líka kostnaður
í mismun kaup­ og sölu­
tilboða.
Hlutabréf
Gamall brandari innan banda rísks verðbréfamarkaðar snerist um auglýsingaherferð sem ákveðið verðbréfa­
fyrirtæki stóð fyrir. Í stað þess að nota upphaf egu setninguna „We make money the old fashioned way, we
earn it“, (sem í lauslegri þýðingu merkir Við búum til fé á gamla mátann: Við öfum fjárins), þá var henni
breytt. Notuð var setningin: „We make money the old fashioned way, we churn it“. Sem merkir: Við öfum
fjár með gamaldags aðferð, við mjólkum féð með tíðum viðskiptum.