Frjáls verslun - 01.04.2015, Qupperneq 91

FRJÁLS VERSLUN 4 tbl. 2015 91
ákveðinn hlutar. Þessar deil ur
voru einu nafni nefndar Borð ­
eyrardeilan og er hún ein sú
hatrammasta í íslenskri verka ­
lýðs sögu. Í söguatlasinum var
undir rót þessara átaka að öðrum
þræði talin valdabarátta milli
sósía lista og kommúnista um
verka lýðsfélögin.
iðnaðarmannaverkfall 1944
– Iðnaðarmenn fara í tveggja
mánaða verkfall.
togarasjómannaverkfall 1950
– Verkfallið hefst 1. júlí og og
stendur til 6. nóvember.
Dagsbrúnarverkfall 1955
– Stundum kallað verkfall
aldarinn ar og stóð í sex vikur.
Mikil harka var í verkfalls­
vörslu af hálfu verkfallsvarða
sem lutu stjórn Guðmundar
J. Guðmundssonar, vara­
formanns Dagbrúnar, og má
telja þetta eldskírn Jakans
sem helsta forystumanns
verka lýðs hreyfingarinnar um
árabil. Verkfalls aðgerðirnar
snerust aðal lega um að hefta
dreifingu á eldsneyti og mjólk í
Reykjavík.
togarasjómannaverkfallið
1962 – Lengsta verkfall síðustu
fimmtíu ára er vinnustöðvun tog -
ara sjómanna árið 1962 en þeir
voru frá vinnu í alls hundrað og
þrjátíu daga. Verkfallið hófst 10.
mars og lauk 18. júlí og á meðan
barst vitaskuld lítill afli á land
og áhrifin í vinnsluhúsunum því
gríðarleg.
Júnísamkomulagið 1964
– Svokallað júnísamkomulag
1964 hefur þótt marka tímamót í
sam skiptum verkalýðshreyfingar,
atvinnurekenda og ríkisvalds, og
þá aðallega vegna þess hversu
stór þáttur ríkisvaldsins var við
lausn deilunnar. Vinnuvikan var
stytt í fjörutíu og fjórar stundir,
verkamenn fengu starfsaldurs­
hækk anir í fyrsta sinn, veikinda ­
dögum var fjölgað og ríkisstjórn
gaf fyrirheit um stórfellt átak í
uppbyggingu félagslegra íbúða.
Þannig varð Breiðholtshverfið
til með stóran hluta þess sem
félagslegt húsnæði.
Sólstöðusamningarnir 1977
– Hinn 22. júní þetta ár gengu
verkalýðshreyfingin og atvinnu -
rekendur frá kjarasamningi sín í
millum sem nefndur var sól stöðu ­
samningarnir, en þeir kváðu á
um allt að 40% launahækk anir
einstakra hópa. Fljótt varð ljóst
að sólstöðusamningarnir myndu
leiða af sér enn frekari erfiðleika
í efnahagsmálum og því fór svo
að ríkisstjórnin greip til aðgerða.
Í febrúar 1978 var gengið fellt
og til framkvæmda komu efna ­
hagsráðstafanir og lög þar
sem meðal annars verðbætur á
laun voru skertar um helming.
Verka lýðshreyfingin brást illa
við og greip til skyndiverkfalla
og margskonar skæruhernaðar.
Fór svo að stjórnvöld milduðu
aðgerðir þegar komið var fram
í maí en þá var skaðinn skeður.
Komið var að borgarstjórnarkosn­
ingunum, sem segja má að öðru
fremur hafi snúist um efna hags -
mál, og Sjálfstæðisflokkurinn
tap aði meirihluta sínum.
BSrB-verkfallið 1977 – Fyrsta
verkfall opinberra starfsmanna,
BSRB, hófst 11. október og stóð
yfir í sextán daga.
BSrB-verkfallið 1984 – Alls ­
herjarverkfall BSRB hófst hinn 4.
október 1984 og stóð í tuttugu
og sjö daga. Það ein kenndist af
mikilli hörku í verkfalls vörslu og
hafði mikil áhrif á þjóð félagið.
Skólahald lá niðri, leik skólar voru
lokaðir, strætisvagnar gengu
ekki og útsendingar sjón varpsins
stöðvuðust svo dæmi sé tekið.
Verkfallsverðir stóðu vaktina við
hafnir landsins og komu í veg
fyrir affermingu skipa. Fyrir vikið
fór vöruskortur að gera vart við
sig þegar leið á verkfallið. Sam­
komulag náðist á milli viðsemj­
enda hinn 29. október og um leið
lauk verkfallinu.
Þjóðarsáttarsamningarnir
1990 – Í september 1986 varð
til samkomulag á samningafundi
aðila vinnu markaðarins þess
efnis að koma á fót sérstakri efna ­
hagsnefnd. Í nefndinni áttu sæti
sérfræðingar og samninga menn
sem áttu að meta efnahags legar
forsendur komandi kjara samn ­
inga, með því að huga að gengis ­
mál um, vaxta stigi, sköttum,
verðlagsþróun og kaup mætti.
Kjara samningurinn sem gerður
var í kjölfarið og oft hefur verið
nefndur „þjóðar sáttarsamn ingur­
inn fyrri“ byggðist á samkomu­
lagi aðila vinnu markaðarins
og ríkis valdsins um að taka
hönd um saman um að sporna
gegn óðaverðbólgu og tryg­
gja kaup mátt launþega. Hinn
eig in legi þjóðar sáttarsamningur
var svo gerður 1. febrúar 1990
eftir mikla vinnu sérfræðinga og
langar og erfiðar samningalotur.
Megin samn ingsmarkmiðið var
áfram að komast út úr vítahring
verðbólgunnar, sem iðulega
rýrði kaupmátt launa og hækkaði
skuldir heimila. Á árunum 1980-
1990 hækkuðu laun um 1.450%
og kaupmáttur launa minnkaði um
14%. Á árunum 1990-2000 hækk-
uðu laun hins vegar um 67% en
kaupmáttur launa jókst um 27%.
Framaldsskólakennaverkfall
2000 – Verkfall þetta stóð í átta
vikur og varð til þess að allnokk­
ur fjöldi nemenda flosnaði upp
eða hvarf frá námi.

grunnskólakennaraverkfall
2004 – Grunnskólakennarar og
skólastjórar sem störfuðu hjá
sveitarfélögunum hófu verkfall
20. september 2004. Það var
stöðvað með lögum 13. nóvem­
ber eða eftir átta vikur.
læknaverkfall 2014 – Fyrsta
verkfall Læknafélags Íslands
hófst í lok október. Aðeins var
sinnt bráðatilfellum. Yfir 80%
af atkvæðisbærum læknum á
Íslandi tóku þátt í kosningum um
verkfall hjá Læknafélagi Íslands
og meira en 95% samþykktu
fyrirhugaðar verkfallsaðgerðir.
Þær voru teknar í skrefum, skipt ­
ust á milli mismunandi sviða og
jafnframt höfðu margir læknar
í hótunum um að segja upp
stöfum sínum, einkanlega hjá
Land spítalanum. Verkfallinu lauk
7. janúar 2015.
Framhaldsskólakennara-
verkfall 2014 – Verkfall þetta
hófst 19. september og hafði
staðið í þrjár vikur þegar samn­
ingar loks tókust.
Flugmannaverkfall 2014 –
Verkfall flugmanna hjá Icelandair
hófst 9. maí en lauk rúmri viku
síðar með því að Alþingi setti lög
á verkfallið í ljósi almannaheilla
og gerði flugmönnum og stjórn
Icelandair að ná samningum
fyrir 1. júní, ella færi deilan fyrir
gerðardóm.
Verkfallsverðir ráða ráðum sínum í verkfallinu 1997. Verkfallsverðir lögðu sem oftar áherslu á að stöðva
dreifingu á mjólk og eldsneyti.