Frjáls verslun - 01.04.2015, Side 87

FRJÁLS VERSLUN 4 tbl. 2015 87
og stræk, einnig lík lega úr dön­
sku en þaðan sótt í enska orðið
strike. Þekktara og líf seigara
afbrigði þess orðs er karlkyn­
sorðið strækur, og þekkist enn í
daglegu tali þegar fólk strækar á
hitt eða þetta. Loks er að nefna
orðið vinnustöðvun, en Jón Hilm­
ar Jónsson hjá Árnastofn un segir
á vef hennar, þar sem hann veltir
upp þessum orðum, að það
sé upprunnið á fyrsta þriðjungi
tutt ug ustu aldar.
Guðmundur Gunnarsson, fyrr ­
verandi formaður Rafiðnaðarsam -
bandsins, hefur staðhæft í pistli
á vefnum að fyrsta verkfallið á
Íslandi hafi orðið þegar árið 1755
þegar þrír erlendir vefarar á
Bessa stöðum lögðu niður vinnu í
fjórtán daga þar sem þeir höfðu
ekki fengið greidd umsamin laun
í alllangan tíma. Verkfallinu lauk
með því að Skúli fógeti greiddi
þeim launin úr eigin vasa en þessi
aðgerð hefur varla verið búin að fá
þetta heiti á þessum tíma.
Á vef Kvennasögusafns Íslands
segir svo frá því að sumarið
1907 hafi hafnfirskar verkakonur,
sem unnu við fiskbreiðslu, farið í
verkfall. Verkfallið stóð stutt yfir,
segir þar, dagstund eða svo, og
uppskáru konurnar launahækk­
un. Þetta er eftir því, sem best
er vitað, í fyrsta skipti sem konur
fóru í verkfall hér á landi. Spurn­
ing hins vegar hvort svo skamm­
vinn vinnustöðvun geti flokkast
sem verkfall. Hins vegar var
það sannarlega verkfall þegar
fiskverkakonurnar í Hafnarfirði
lögðu niður vinnu í apríl 1912 í
um mánaðartíma.
Fyrstu verkföllin
Almennt hefur verið talið að fyrstu
eiginlegu verkföllin sem eitt hvað
kvað að hafi verið þau sem urðu í
Reykjavík árið 1913. Það fyrra var
gegn atvinnurekendum og stóð
í þrjár vikur, segir í fyrrgreindum
pistli Guðmundar Gunnarssonar.
Þar náðist fram krafan um tíu
stunda vinnudag og viðurkenning
á stéttarfélögum sem fullgildum
samningsaðila. Um vorið hafi
síðan aftur verið lýst yfir verk­
falli, í þetta sinn gegn dönskum
verktökum vegna vinnu við
hafn argerðina. Verktakarnir vildu
lækka kaupið og hunsa ákvæðið
um tíu stunda vinnudag. Brjóta átti
á bak aftur sigurinn í verkfall inu
Þjóðarsáttarsamningarnir frægu undirritaðir árið 1990. Frá vinstri Ásmundur Stefánsson, forseti Alþýðusambands Íslands, Haukur Halldórsson, for­
maður Bændasamtakanna, einar Oddur Kristánsson, formaður Vinnuveitendasambands Íslands og Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ.
Skynsemin ræður:
ÞjóðArsáttIn 1990
Kjarasamingarnir 1990 eru nefndir
þjóðarsáttin. Þeir byggðust á
samkomu lagi aðila vinnumarkaðarins
um að taka höndum saman um að
sporna gegn óðaverðbólgu og tryggja
þannig kaupmátt launþega fremur en
krónutöluhækkanir. Víxlverkun launa­
hækkana og verðbólgu var rofin.