Ægir - 01.05.2005, Qupperneq 12

12
K R Æ K L I N G A R Æ K T
1. Inngangur
Tilraunir með kræklingarækt
hófust fyrst á vegum Hafrann-
sóknastofnunarinnar á árinu 1985
í Hvalfirði. Þá tókst að rækta skel
í markaðsstærð á rétt rúmum
tveimur árum. Við ræktunina
komu upp mörg vandamál og
ekki varð framhald á þessum til-
raunum fyrr en á árinu 1995, en
þá hófu frumkvöðlar tilraunir í
Mjóafirði á Austurlandi. Fimm
árum seinna voru nokkur fyrir-
tæki stofnuð sem höfðu skelrækt
að markmiði og dreifðust þau
jafnt yfir landið. Þar með var
kominn vísir að nýrri atvinnu-
grein, sem er enn í mótun. Það
má því með sanni segja að hér sé
um frumkvöðlastarfsemi að ræða.
Kræklingur er afar harðgerður
skelfiskur og auðveldur í ræktun.
Bragðgæði hans hafa gert hann
ómissandi í margs konar rétti.
Villtur kræklingur finnst víðar,
en í honum leynast oft aðskota-
hlutir eins og sandur og aur.
Kræklingarækt er framkvæmd
þannig að skelin er látin vaxa á
reipum eða köðlum í sjónum, sbr.
mynd 1.
Kræklingarækt skilar góðri
vöru á skömmum tíma, því skelin
vex hraðar á reipum þar sem hún
fær meiri næringu úr sjónum en
liggjandi á sjávarbotni. Hér á
landi sem víðast annars staðar er
notuð línurækt, þ.e. langar höf-
uðlínur sem á hanga margir safn-
arar sem skelin festir sig við. Það
tekur u.þ.b. þrjú ár að rækta skel
frá lirfu upp í sölustærð og þá
hefur hún náð a.m.k. 45 mm
lengd. Lirfurnar setjast sjálfar á
kaðlana og ekki þarf að fóðra þær,
enda sía þær næringu úr sjónum.
Í vinnslu þarf margs konar búnað
fyrir utan báta með sterkum
krana. Það þarf að hreinsa skelina,
skera spunaþræðina af og flokka
skelina eftir stærð. Skel í sölu-
stærð er seld fersk eða sett í frek-
ari fullvinnslu, s.s. niðursuðu eða
frystingu. Ræktunin byggir að
mestu á því að ræktandinn þekki
vel vistkerfi sitt og setji út kaðla
sína á réttum tíma á réttan stað.
Reynsla ræktenda og staðarval
skipta því miklu máli, eigi árang-
ur að nást.
2. Vinnsluleiðir
Vinnsluferli á kræklingi í full-
vinnslu er hægt að skipta í þrjá
flokka; vinnsla á heilli skel, hálf-
skel og holdi, sbr. mynd 2.
Algengast er að heilli skel sé
pakkað lifandi en einnig getur
hún verið lausfryst og pökkuð
þannig. Heilli skel er einnig oft
pakkað í lofttæmdar umbúðir,
síðan soðin, þá fryst og að lokum
pökkuð í ytri umbúðir. Við fram-
leiðslu á hálfskel er kræklingur-
inn settur í tæki sem hitar aðra
skelina, en við það losnar hold frá
skel. Hálfskel er hægt að pakka
ferskri, reykja eða pakka í um-
búðir, forsjóða og frysta. Í þeim
tilvikum, þegar hold og skel eru
aðskilin, er kræklingurinn soðinn
og hold losað frá skel í hristara.
Til að skilja frá skel eða skeljabrot
sem getur fylgt holdi er notuð
fleyting. Holdið er síðan hægt að
setja í frystingu, reykingu, niður-
suðu eða niðurlagningu.
Ræktaður kræklingur hentar
vel í niðurlagningu. Margar gerð-
ir eru til af legi sem innmaturinn
er lagður í og mikið úrval af um-
búðum. Margar tegundir eru
einnig til af niðursoðnum og
reyktum kræklingi. Í norskum
pökkunarstöðvum er allt að 40-
Kræklingarækt
á Íslandi
Magnús Gehringer.
Magnús Gehringer
starfar hjá Exorku ehf.
á Húsavík, en hann
útskrifaðist með MS-
gráðu í viðskiptafræði
frá Háskóla Íslands í
október 2004. Meist-
araprófsritgerð hans
heitir „Kræklingarækt
á Íslandi - stefnumót-
un, áhætta og arð-
semi,“ en þessi grein
byggir á hluta hennar.
Ágúst Einarsson.
Ágúst Einarsson er
prófessor í Viðskipta-
og hagfræðideild Há-
skóla Íslands og var
leiðbeinandi Magnúsar
við meistaraprófsrit-
gerð hans.
Kræklingarækt hjá Norðurskel í Hrísey. Greinarhöfundar orða það svo í niðurlagi þess-
arar greinar „að fjárfestingar í kræklingarækt geti verið ásættanlega arðsamar, sé rétt
staðið að ræktuninni og einingar séu af ákveðinni lágmarksstærð.“
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:08 Page 12