Ægir - 01.05.2005, Side 14

14
K R Æ K L I N G A R Æ K T
markaði og eftirspurn er yfirleitt
meiri en framboð, eins og mark-
aðskannanir hafa leitt í ljós. Eng-
inn ræktenda hérlendis hefur náð
verulegum yfirburðum í ræktun.
Kræklingarækt á Íslandi er ekki
framkvæmanleg nema á stöðum
sem uppfylla ákveðin skilyrði. Þar
þarf að vera hreinn og ómengaður
sjór, nóg pláss fyrir langar línur,
engin skipaumferð og takmarkað-
ar fiskveiðar, skjól fyrir úthafsöld-
um og nægilegt framboð af þör-
ungum sem eru aðalfæða kræk-
lings. Að sama skapi má ekki vera
of mikið magn af þungmálmum,
æðarfugli eða öðrum afræningj-
um. Kræklingarækt er ekki dýr
miðað við annað fiskeldi. Það
skýrist af einföldum og ódýrum
búnaði. Einnig er umhirða til-
tölulega lítil og fóðurkostnaður
enginn.
Miðað við ríkjandi neysluvenj-
ur Íslendinga flokkast annar skel-
fiskur en kræklingur sem stað-
kvæmnisvara. Sumar fisktegund-
ir, s.s. humar, rækja, smokkfiskur,
kolkrabbi, sæsniglar og skötusel-
ur geta einnig komið í staðinn
fyrir bláskel, ekki síst meðan
reynsla og þekking Íslendinga af
skelfiski er lítil. Á hinn bóginn er
kræklingur annað og meira en
einhver fisktegund. Hann er frá-
brugðinn öðrum skeltegundum
hvað varðar útlit og bragð og er
beinlínis nauðsynlegur í margs
konar rétti frá Miðjarðarhafslönd-
um, s.s. fiskisúpur og margt
fleira.
Samkeppnisþættir eru oft settir
fram í myndrænu formi, sbr.
mynd 3. Þannig fæst betri yfirsýn
yfir atvinnugreinina í heild sinni
og þá krafta sem ráða samkeppni.
5. SVÓT greining
SVÓT greining (styrkleikar, veik-
leikar, ógnanir, tækifæri) getur
verið mjög gagnleg séu niður-
stöður hennar notaðar til að móta
stefnu fyrirtækis. Markmiðið er
að ýta undir styrkleika og tæki-
færi, en komast hjá veikleikum
og ógnunum. Þannig stuðlar
stefnumótun að því jákvæða um
leið og hún reynir að komast hjá
því neikvæða í umhverfi fyrirtæk-
is. Staða kræklingaræktunar á Ís-
landi er ekki góð um þessar
mundir. Ræktendur eru fáir og
litlir og hefur þeim ekki tekist að
ná fullkomnum tökum á ræktun-
inni sjálfri. Reynsla, sem byggir
að hluta til á erlendri þekkingu,
ekki síst frá Spáni og Kanada, er
þó að festa sig í sessi. Ræktunar-
fyrirtækin afkasta núna örfáum
tonnum á ári, sem skýrist að
hluta af fjárskorti og slakri stjórn-
un. Starfsfólk fyrirtækjanna virð-
ist ekki hafa nægan tíma til að
sinna störfum sínum, enda er
kræklingarækt yfirleitt aukabú-
grein og einingar eru litlar.
Arðsemismat leiðir í ljós að
stærðarhagkvæmni er mikil og
því er undirstöðuatriði að stækka
einingarnar, fá hæft starfsfólk og
hæfa stjórnendur og gera fyrir-
tækjunum kleift að kaupa besta
fáanlega búnað og starfa við góðar
aðstæður. Þar sem fjárþörf er
mikil skiptir fjármögnun miklu
máli fyrir fyrirtæki í kræklinga-
rækt.
Náttúrulegir þættir eru ekki
síður mikilvægir. Kadmín- og
sýklamengun getur komið í veg
fyrir sölu afurða. Þörungaeitur
getur mælst yfir mörkum í skel á
vissum árstímum. Þannig verður
skelin ósöluhæf í einhvern tíma.
Æðarfuglinn er skæður afræningi
og getur étið mikið af skel og því
þarf að gera þar viðeigandi ráð-
stafanir áður en tjón verður af. Að
lokum er íslenskt veðurfar mikill
áhættuþáttur og er þá átt við
öldugang, vindálag og ís, bæði
rekís og hafís.
Af öðrum þáttum mætti nefna
að skipaumferð og fiskveiðar á
ræktunarsvæði geta skemmt línur

Mynd 3. Vinnsla á heilli skel, hálfskel og innmat.
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:08 Page 14