Ægir - 01.05.2005, Blaðsíða 23
23
K Æ L I N G K O L M U N N A
kældar með sjókælikerfi með
fersku vatni. Þessar mælingar
voru svo aftur notaðar til þess að
stilla og sannreyna líkanið frá
SSF, auk þess sem þær hafa veitt
talsverða innsýn inn í það hvernig
hitastig dreifist í lest og beinir
sjónum að „veikum blettum“ við
hönnun lestar og kælikerfis. Auk
hitamælinganna voru einnig
framkvæmdar mælingar á eðlis-
eiginleikum hráefnis til þess að
varpa ljósi á ástand hráefnis eftir
flutning í land. Þar var mælt
vatnsinnihald, saltinnihald og
magn reikulla köfnunarefnissam-
banda (TVN) (mælt í mg/100g)
sem segja til um umfang
skemmda í hráefni. Stærðin TVN
er samansett úr magni ammon-
íaks og magni TMA sem myndast
við niðurbrot hráefnis. Auðvelt er
að ímynda sér hagnýtingu þessar-
ar tengingar og mun á næstunni
vinna við hana fara í gang. Sem
dæmi má nefna að það mætti til
dæmis hugsa sér eina hagnýtingu
að kanna ávinning þess að kæla
aflann betur og meta áhrif fjár-
festingar í kælibúnaði.
Hvað tekur hráefnið langan
tíma að skemmast?
Líkanið er eins og áður sagði þró-
að út frá jöfnum Langmyre sem
lýsir magni reikulla köfnunarefn-
issambanda. Því var lýst með
hlutafleiðujöfnu, en með því að
beita aðferð Páls Valdimarssonar
sem að öllu jöfnu er notuð til að
lýsa rennsli í pípukerfi, má leysa
hana og fá út áætlað meðalgildi
fyrir báða þætti reikulu köfnunar-
efnissambandanna TVN sem
byggir á því hitastigi sem mælt
hefur verið eða hitastigi sem áætl-
að er að verði. Þetta gefur þá mat
á skemmdum sem byggt er á
hitastigssögu. Fæst ennfremur út
þróunin í skemmdum frá klukku-
stund til klukkustundar þannig
að hægt er að átta sig á hvenær
kolmunni sem áætlað er að nota í
fiskmjöl fellur niður um gæða-
flokk sem gæti reynst mikilvægt.
Tölvulíkanið var búið til í forrit-
unarmálinu Matlab frá Math-
Works inc. á meðan þróun þess
stóð.
Mismunandi eftir því hvar í
lest mælt er
Á mynd 4 gefur að líta mælt
hitastig í lest skips sem keyrt er
inn í líkanið, en þar er um vegið
meðalhitastig að ræða en engu að
síður raunverulegar mældar tölur.
Það getur verið flókið að meta
meðalhitastigið rétt, því mis-
munur á hitastigi frá einum stað
til annars í hefðbundinni lest get-
ur hlaupið á nokkrum gráðum og
því geta skemmdir verið talsvert
mismunandi eftir því hvar í lest
mælt er. Athuga ber að einnig er
hægt að setja inn hæstu hitagildi
til þess að fá versta tilvik og þar
með mestu hráefnisskemmdir í
lestinni, þó svo að dæmi um það
sé ekki tekið hér og nú. Líkanið
leysir jöfnurnar fyrir þetta tilvik
af hitastigi og gefur til baka
magn TMA (mynd 5) og ammon-
íaks (mynd 6) í milligrömmum á
hver 100 grömm sem er hefð-
Mynd 7. Myndun TVN samkvæmt líkaninu.
Mynd 8. Hitastiginu er haldið föstu við 0°C fyrir myndir 9-11.
Mynd 9. Myndun TMA samkvæmt líkaninu miðað við 0°C.
Mynd 3. Staðsetning á hitanemum í skipslestum Ásgríms Halldórssonar (t.v.) og Beit-
is (t.h.).
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:08 Page 23