Ægir - 01.05.2005, Síða 25

25
U M H V E R F I S M Á L
„Viðeigandi er að vekja athygli
á því að niðurstöður skýrslu um
hlýnandi veðurfar á norðurslóð-
um, vegna aukins magns gróður-
húsalofttegunda (Arctic Climate
Impact Assessment, in Anon
2004), voru meðal annars þær að
loftslag á Norðurheimskauts-
svæðum hafi hlýnað hraðar en
annars staðar í heiminum undan-
farna áratugi. Niðurstöður hita og
seltumælinga hér við land eru á
mörkum þess sem áður hefur ver-
ið skráð og því verður óvissan
augljóslega meiri þegar draga á
ályktanir út frá þekktum forsend-
um. Núverandi staða kallar á
auknar rannsóknir og opinn hug
fyrir óvæntum breytingum, en
jafnframt varfærni svo ekki verði
gengið of hart fram hvað varðar
sókn í stofna sem eiga nú undir
högg að sækja,“ segir m.a. í
greininni.
Miklar breytingar á Atlantssjó
Eins og Ægir hefur fjallað ítar-
lega um að undanförnu hafa orðið
mjög greinlegar breytingar á Atl-
antssjónum fyrir vestan og norðan
land - bæði hvað varðar hitastig
og seltu. Hitinn hefur hækkað
verulega og að sama skapi hefur
seltan aukist.
Höfundar áðurnefndrar greinar
segja erfitt að meta hver áhrif
umhverfisbreytinga séu á lífríkið
í hafinu. Þeir segja að ef hins veg-
ar hlýnun haldi áfram gætu aðrir
þættir spilað inn í, svo sem breytt
aðgengi afræningja að bráð og
breytingar á ástandi sjávar geti
haft áhrif á tegundasamsetningu
plöntu- og dýrasvifs, sem síðan
geta breytt afkomu lífvera ofar í
fæðukeðjunni. „Það virðist lykil-
atriði að umhverfisbreytingar séu
viðvarandi, því sem næst samfellt
í nokkur ár, til að þær hafi mark-
verð áhrif á lífverur. Þetta hefur
einmitt gerst á undanförnum 7 til
8 árum við Ísland og hafa þá
„kaldari“ ár verið undantekning-
ar. Á þessum tíma hefur orðið
vart nokkurra breytinga á út-
breiðslu fisktegunda og ljóst er að
hlýnun sjávar hefur helst haft
áhrif á þær tegundir sem eru á
norðurmörkum útbreiðslusvæðis
síns, þannig að þær fikra sig
norðar. Á sama tíma eru dæmi
þess að stofnstærð sömu tegunda
vaxi tiltölulega mikið miðað við
aðrar. Dæmi um þessar fiskteg-
undir eru ýsa, lýsa, skötuselur,
kolmunni og ufsi, sem oft hafa
verið taldar hlýsjávartegundir. Lé-
legt ástand hrygningarstofns og
veiðiálag hefur verið nefnt til
skýringar á að sumir stofnar nýti
sér ekki hagstæð umhverfisskil-
yrði og má hér ef til vill nefna
þorskstofninn sem dæmi. Fjöldi
þorskseiða jókst þó á síðustu
árum nokkuð í takt við hlýnandi
sjó á norðurmiðum þó ekki hafi
sú aukning skilað sér sem aukin
nýliðun í stofninn. Útbreiðsla og
magn ýsu, lýsu og skötusels hafa
aukist mjög á síðustu árum svo
nokkuð sé nefnt. Þá hefur eins árs
ýsa fundist í auknu magni fyrir
norðan landið undanfarin ár.“
Skýring á minnkandi
meðalþyngd þorsks?
Bent er á að breytingar á hegðun
uppsjávarfiska svo sem loðnu,
síldar og kolmunna hafi verið
tengdar breyttu umhverfi. Síld
hafi fundist á stærra svæði í vor-
og haustralli. Það megi jafnframt
tengja stækkandi stofni en stórir
árgangar hafi komið inn í stofn-
inn á síðustu árum. Hegðun
loðnu sem hefur verið að ýmsu
leyti óhefðbundin síðustu ár segja
greinarhöfundar að megi líklega
tengja auknum hlýsjó og hafi ver-
ið talið að aðgengi þorsks að
loðnu hafi minnkað nokkuð sem
aftur hafi verið talið skýra minnk-
andi meðalþyngd þorsks.
Mikilvægt að fylgjast náið
með lífríki á Íslandsmiðum
Í grein Héðins Valdimarssonar, Höskuldar Bjarnasonar og Kristins Guð-
mundssonar um breytingar á ástandi sjávar á Íslandsmiðum og áhrif
þeirra á lífríkið, sem birtist í nýútkomnu fjölriti Hafró sem ber nafnið
„Þættir úr vistfræði sjávar 2004“, kemur fram það álit að m.a. í ljósi
spár veðurfarslíkana sé mjög mikilvægt að fylgjast náið með ástandi
sjávar og lífríkis á Íslandsmiðum á komandi árum.
Á undanförnum sjö til átta árum hefur orðið vart nokkurra breytinga á útbreiðslu fisk-
tegunda og ljóst er að hlýnun sjávar hefur haft þau áhrif að fisktegundir fikra sig
norðar.
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:08 Page 25