Ægir - 01.05.2005, Page 40

40
U M H V E R F I S M Á L
„Já, svoleiðis kröfur eru víða
uppi. Aðferðafræðin er sú hjá
ýmsum náttúrverndarsamtökum
að ef einhver tegund er talin í
hættu einhvers staðar eigi að
banna alfarið veiðar á henni. Til
dæmis er það tvímælalaust svo að
erfiðleikar með þorskstofninn í
Norðursjó og Eystrasalti veldur
okkur líka vandræðum. Í Svíþjóð
gáfu náttúruverndarsamtök út til-
mæli til fólks um að hætta að
borða þorsk og þá var enginn
greinarmunur gerður á því hvort
þorskurinn væri veiddur á svæð-
um þar sem hætta væri á ofveiði
eða annars staðar. Náttúruvernd-
arsamtök eru hins vegar mjög
misjöfn - sum eru herská en önn-
ur ekki. Sum þessara samtaka eru
með órökstuddar dylgjur og taka
engum rökum. Það þýðir hrein-
lega ekki að eyða orku í að leið-
rétta málflutning þeirra því
reynslan sýnir að það hefur ekkert
upp á sig. Í mörgum tilfellum eru
náttúruverndarsamtök fjarri því
að vera lýðræðislega uppbyggð.
Fólk greiðir árgjald til samtak-
anna, en hefur á engan hátt áhrif
á uppbyggingu þeirra og starf-
semi.“
Norrænt umhverfismerki
Fiskifélag Íslands hefur á liðnum
árum unnið markvisst varðandi
áðurnefndar umhverfismerkingar.
Meðal annars hefur sjónum verið
beint að þeim möguleika að koma
á sérstöku norrænu umhverfis-
merki fyrir sjávarafurðir. „Við
erum að leggja lokahönd á þessa
vinnu þessa dagana og hún verður
kynnt í sumar. Við sjáum síðan til
með framhaldið. Allar þessar
hugleiðingar um ábyrgar veiðar
og umhverfismerki eiga upptök
sín í siðareglum FAO um ábyrgar
fiskveiðar, sem eru einskonar
stjórnarskrá um fiskveiðar, en þær
voru samþykktar árið 1996. Eitt
af verkefnum Fiskifélagsins hefur
verið að laga þessar reglur að ís-
lenskum veruleika og við erum að
leggja lokahönd á þá vinnu,“ seg-
ir Pétur.
Ályktun Fiskiþings
um umhverfismál
Umhverfismál voru mjög í
brennidepli 64. Fiskiþings 8. apr-
íl sl. Þar var bent á breyttar
markaðsaðstæður í kjölfar auk-
innar vitundar almennings um
umhverfismál. Eins og Pétur
bendir á hér að framan var fagnað
kröfu almennings um að vel sé
staðið að nýtingu villtra fiski-
stofna og bent á að hagsmunir
sjávarútvegs og neytenda fari
saman í því tilliti. Lögð var
áhersla á nauðsyn þess að móta al-
þjóðlegar reglur um umhverfis-
merki fyrir sjávarafurðir, eins og
að framan greinir.
„Íslendingar eru og verða um
ókomna tíð afar háðir sjávarút-
vegi. Sjálfbærni við nýtingu fiski-
stofna er nauðsyn, sem allir gera
sér grein fyrir. Íslendingum ber
að vera umhverfisverndarsinnar í
þeirri merkingu að góð og skyn-
söm umgengni og nýting nátt-
úruauðlinda er lykillinn að gæfu
okkar og lífskjörum.
Íslendingar hafa náð góðum
tökum á fiskveiðum, fiskvinnslu
og markaðssetningu. Þekking að-
ila á þeim sviðum hefur lagt
grunninn að velferð þjóðarinnar.
Það er hins vegar mikilvægt að
gera sér grein fyrir að gæfa og
gengi sjávarútvegs ræðst nú að
miklu meira leyti en áður af
ástandi á mörkuðum. Samningar
milli ríkisstjórna um aðgang að
mörkuðum eru mikilvægir og að
þeim hefur verið ötullega unnið
mörg undanfarin ár. Alþjóðlegar
reglur um verslun og viðskipti
með sjávarafurðir eru oft á dag-
skrá og skiptir okkur miklu
hvernig til tekst. Það er einnig
afar mikilvægt að greinin sjálf
bregðist á trúverðugan hátt við
þeim breyttu markaðsaðstæðum
sem bent var á í ályktun 63.
Fiskiþings. Krafa kaupenda og
neytenda um trúverðugar upplýs-
ingar um fiskstofna og nýtingu
þeirra er vaxandi og þeim upplýs-
ingum þarf að koma á framfæri.“
Komið að kaflaskilum
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, ræddi m.a. um um-
hverfismerkingar á Fiskiþingi.
Orðrétt sagði ráðherra: „Um-
hverfismerki sjávarafurða eru þeg-
ar í boði og má í því sambandi
nefna Marine Stewardship
Council. Þeir sem bjóða umhverf-
ismerki hafa til þessa getað
ákveðið einhliða hvað felst í
merkjunum og haft sjálfdæmi um
skipulag merkinga og fram-
kvæmd. Þannig hefur fram-
kvæmd og eftirlit verið á einni
hendi og slíkt fyrirkomulag
gengur ekki upp. Með samþykkt
FAO var tekið á þessum þáttum
og merkingunum settar efnislegar
reglur. Þrátt fyrir að reglur þessar
séu í grunninn leiðbeinandi setja
þær í raun staðal því ólíklegt er
að kaupendur merkja fallist á að
láta seljendum þeirra eftir sjálf-
dæmi um skipulag og fram-
kvæmd þegar FAO-reglurnar
kveða á um óháða faggildingu og
vottun þriðja aðila.
Til þess að neytendur sjávaraf-
urða verði upplýstir um hvort
fiskistofnar séu nýttir með sjálf-
bærum hætti, þarf að tryggja að
umhverfismerkin séu trúverðug
og byggi á sama grunni. Seljend-
um sjávarafurða þarf einnig að
tryggja öryggi í samskiptum við
þá sem bjóða merki. Hið sama
gildir um seljendur merkja. Regl-
urnar eru þeim leiðsögn um inn-
tak, stofnanalegt skipulag og
framkvæmd frá öllum aðildarríkj-
um FAO.
Og hvað gerist nú? Ég tel að
komið sé að kaflaskilum og nú sé
það ykkar sem starfið í sölu og
markaðssetningu sjávarafurða að
nýta þessa vinnu til sóknar á
mörkuðum.
Þó boltinn sé nú hjá ykkur
hvað umhverfismerkingar varðar
er ráðuneytið engan veginn hætt
að sinna verkefnum þessu tengd-
um. Nú er unnið að uppbygg-
ingu öflugrar gagnaveitu um
málefni hafsins þar sem upplýs-
ingar um sjálfbæra nýtingu, holl-
ustu og heilnæmi sjávarafurða eru
settar í öndvegi. Veitan mun auð-
velda alla fræðslu til þeirra sem
láta sig þessi mál varða. Ef vel
tekst getur upplýsingaveitan orð-
ið ómetanlegt tæki í markaðs-
sókn. Einnig þegar við þurfum að
spyrna við fótum gegn þeim sjón-
armiðum að allt sé að fara á versta
veg er snertir ástand og nýtingu
heimshafanna og vinna gegn
þeirri bábilju að vernd og nýting
fari ekki saman.“
Auk Péturs Bjarnasonar
starfar Jón Skjöldur Karls-
son, rekstrarfræðingur, sem
verkefnastjóri hjá Fiskifélagi
Íslands á Akureyri.
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:09 Page 40