Ægir - 01.05.2005, Síða 42

42
S J Á VA R Ú T V E G U R Í M Y N D L I S T
„Það má segja að þegar íslensk
myndlist hefst fyrir alvöru í upp-
hafi 20. aldar hafi menn eins og
Ásgrímur Jónsson og Kjarval að-
allega verið að fást við landslag-
ið,“ segir Gunnar J. Árnason, list-
heimspekingur, sem starfað hefur
sem listgagnrýnandi og meðal
annars skrifað bók um Gunnlaug
Scheving sem kom út á vegum
Listasafns Íslands. „Á fjórða ára-
tug síðustu aldar fara menn svo
að fá leið á landslaginu og fara að
spá meira í samfélagið og vinn-
andi fólk. Þar spilar líka inn í
kreppan, uppgangur sósíalismans
og aðrar breytingar í samfélag-
inu.“ Málarar snéru sér í ríkari
mæli að lífinu við sjóinn og dæmi
um verk frá þessum tíma er
höggmynd eftir Sigurjón Ólafs-
son sem gerð er á árunum 1934 -
1935 og sýnir konur við fiskstöfl-
un. Þetta verk stendur á lóð Stýri-
mannaskólans í Reykjavík. Jón
Stefánsson málaði einnig á þess-
um tíma nokkrar myndir af tog-
urum og kolakrananum við
Reykjavíkurhöfn og Þorvaldur
Skúlason málar svo seríu af
myndum sem sýna sjómenn og
menn við vinnu við höfnina á
stríðsárunum. „Kjarval gerði
einnig nokkrar myndir sem falla í
þennan flokk en á meðan aðrir
málarar voru að mála út frá þjóð-
félagslegum forsendum má segja
að Kjarval hafi verið „mystískari“
þar sem bátur var kannski trúar-
legt tákn og saltfiskkonurnar eins
og huldukonur,“ segir Gunnar.
Gunnlaugur Scheving þekkt-
astur „sjávarútvegsmálara“
Sá málari sem líklega telst þekkt-
astur þeirra sem fengist hafa við
að lýsa sjómannslífinu er vafalaust
Gunnlaugur Scheving. Hann er
fæddur árið 1904, elst upp á
Austurlandi og lærði málaralist-
ina í Kaupmannahöfn. Þegar
hann snýr heim frá námi helgar
hann sig til að byrja með sveita-
lífinu í myndum sínum og það er
ekki fyrr en seinna sem hann fer
að snúa sér að sjávarútveginum. Í
upphafi seinna stríðs býður Sig-
valdi Kaldalóns honum að dvelja
hjá sér í Grindavík og þá málar
hann fræga seríu sem sýnir lífið í
þorpinu og við sjávarsíðuna.
„Það er svo á stríðsárunum sem
tvennt gerist sem verður til þess
að Gunnlaugur fer að snúa sér
meira að sjómanninum og lífinu
um borð í fiskibátunum,“ segir
Gunnar. „Gunnlaugur var feng-
inn ásamt fleiri listamönnum til
þess að myndskreyta umdeildar
útgáfur Ragnars í Smára og Hall-
dórs Laxness á Íslendingasögun-
um. Myndir Schevings voru af
sjóferðum víkinganna og í stað
þess að mála skipin sjálf sýnir
hann mennina um borð á veltingi
um höfin. Árið 1944 er svo
skipulögð sýning í tengslum við
Lýðveldishátíðina og er Gunn-
laugur fenginn til að mála mynd.
Hann málar mynd af Ingólfi Arn-
arssyni þegar hann kastaði önd-
vegissúlunum en myndinni er
hafnað og hún aldrei fullkláruð.
Þessi mynd varð þó fyrirmynd að
þeim sjómannamyndum sem síð-
ar urðu til.“
Stórkallalegir fiski-
menn í ölduróti
Sjávarútvegurinn hefur ekki verið sérstaklega vinsælt myndefni ís-
lenskra myndlistarmanna í gegnum tíðina, þrátt fyrir mikilvægi grein-
arinnar í íslensku þjóðlífi. Segja má að menn hafi verið mun upptekn-
ari af lífinu í sveitunum en af fólkinu við sjávarsíðuna. Nokkrar undan-
tekningar eru þó á þessu og þar bera hæst verk Gunnlaugs Scheving, en
hann náði eftirminnilega að fanga lífið um borð í fiskibátum í mynd-
um sínum.
Gunnlaugur
Scheving.
Bátur á heimleið.
1966.
200x300.
Viðtal:
Gunnar Reynir
Valþórsson.
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:09 Page 42