Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Blaðsíða 15

Gunnar Benediktsson:
ÍSLENZK MENNING
I
NÝTT TÓLFSONAKVÆÐI
í lok síðasta árs kom út bók nokkur eftir Sigurð Nordal prófessor,
íslenzk menning að nafni. Nú þegar mun almennt litið svo á, að
hún muni mega teljast merkasta bók þessa árs og þótt víðar sé leitað
um tímans rann, og þá trú hef ég þó á batnandi tímum framundan,
að seinni kynslóðir meti þetta verk Nordals miklu meira en vor
ástandsspillta og auðstéttarsýkta kynslóð hefur skilyrði til.
Bók þessi á svo undursamlega forsögu í opinberu lífi þjóðarinnar,
að ég sé mér ekki fœrt að neita mér um að minnast þeirrar for-
sögu hér, jafnvel þótt hún virðist ekki standa í neinu beinu rök-
fræðilegu sambandi við bókina sjálfa, svona við fljótlega yfirsýn.
Áður en hún fékk að sjá þessa dags Ijós út úr blýryki prentsmiöj-
unnar, þá var hún jöfnuin höndum orðin hin mest þráða og dáða
og einnig mest ofsótta og smáða bók, sem fyrirheit liefur verið
gefið um á íslenzka tungu. Löngu fyrir útkomudag sinn hafði henni
tekizt að leiða fram í dagsins bjartasta ljós þær menningarregin-
andstæður, sem sí og æ eru fyrir hendi milli ríkisvalds siðspilltrar
yfirstéttar, þegar það þorir eða asnast til að sýna tennurnar, og
þeirra hræringa og hugblæs, er ríkir í sál sjálfrar þjóðarinnar.
í alþjóðlegum þjóðsögum er oftlega gelið harösvíraðra einvalds-
konunga, sem óttuðust um herradæmi sitt og voru vaktir og sofnir
yfir möguleikum þess, hvort einhvers staðar kynnu að vera í upp-
siglingu aöalbornir sveinar, sem völdum þeirra gæti stafaÖ hætta
af, höfðu hvervetna úti njósnara og morðingja til að ráða af dögum
hvern lífsvott af fornum og þjóðdáðum konungsættum. í sögum
Noregskonunga er mörgum sinnum frá því sagt, hvernig morðhund-
ar konunganna voru á hælum vanfærra konungsekkna til að fyrir-