Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Page 29

139
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sprotum úr jörðu og glæsilegri en hún hafði áður borið. Og einn
glæsilegasti þessara sprota hefur lyft blöðum hér á voru landi í
Islenzkri menningu Sigurðar Nordals. I öllum sínum glæsileika
gengur hún hvergi út fyrir þau svið, sem tilheyra hinni borgara-
Iegu fræðimennsku, þar sem henni er ekki haldið í bóndabeygju
á heinan liátt eða óbeinan, það er ekkert annað en blátt áfram
leit að staðreyndum og leit þeirra lögmála, er bak við þær stað-
reyndir leynast.
Það er engin tilviljun, að þessir sprotar skulu springa út nú á
þessum tímum, til þess liggja ýmsar ástæður og tvær þó veigamest-
ar, er hér skulu taldar. Ónnur er sú, að félagsmálaástandið knýr
æ fastar á hvern hugsandi mann um að gera sér Ijósari grein félags-
legra lögmála en borgarastéttin hefur sætt sig við til þessa tíma,
enda liggja þau nú ljósar fyrir en áður. Hin er sú, að rísandi bylgja
nýrrar menningar liefur mólað sjónarmið mikils liluta alþýðustétt-
anna og hinna frjálslyndari horgara, lyftir nú undir vængina og
gefur fræðimönnunum siðferðilegan styrk til að fást við fræðar
sínar undanbragðalaust, þrátt fyrir illvíga andstöðu ráðandi afla
þjóðfélagsins. Forsaga Arfs íslendinga er hið greinilegasta dæmi
þessa, sem á verður kosið.
V
LEITIÐ, OG ÞÉR MUNUÐ FINNA
Enn er eftir að minnast þess, sem merkilegast er við þessa hók.
Það er formálinn, það er saga bókarinnar, eins og hún kemur
höfundi sínum fyrir sjónir. Eitt merkasta ritverk eins frægasta rit-
höfundar Norðurlanda heitir: „En saga om en saga“. Það er saga
eins höfuðrits þess höfundar. Það er ekkert verk svo merkilegt, að
það fái notið sín að fullu fyrri en fengin er saga þess, hinar innstu
rætur þess, að það varð til, félagslegar og persónulegar. I formála
íslenzkrar menningar rekur höfundurinn sögu þess, livernig hún
verður til og þróast áfram með höfundi sínum og verður loks allt
líf þessa frjóa vísindamanns. Við upphaf þessa verks er það ekki
hinn hreinræktaði áhugi vísindamannsins á sagnfræðilegum rann-
sóknarefnum, sem mestu veldur, það er þrá íslendingsins að geta