Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Blaðsíða 123

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
233
með, þar sem blikar fögnuður hefndarinnar í auga bardagabetjunnar. Hið
tilfinningaheita skáld, sem ekki hefur fengið að reyna afl sitt við óvininn né
svala reiði sinni á glæpamönnum þeim, sem stofna til heimsstyrjalda á nokk-
urra ára fresti, ekki fengið að hefna eins barnslífs, er misþyrmt var, hefur
enn ekki „þroskazt“ svo, að hann geti litið með jafnvægisfullri ró á atburði
okkar tíma, söguefni sitt. Af lífi og sál er hann sjálfur hluttakandi. Hann
hefur ekki getað slökkt eld tilfinninganna, þær eru jafnvel enn með æsku-
hita, hann hefur ekki lært að verða blaseraður, kann ekki að bregða yfir sig
léttúðugri fyndni kæruleysisins, getur ekki leynt sársaukadráttum á andliti
stílsins.
Frá tæknislegu sjónarmiði hefur höfundur valið sér mjög erfitt viðfangs-
efni, bæði að taka viðburði síðustu ára, áður en menn geta séð þá úr nægi-
legum fjarska, og eins að þjappa svo yfirgr.'psmiklu efni saman í jafn stutta
bók. Efnismagn bókarinnar ber hana líka á ýmsan hátt ofurliði, hin ákveðna
stefna hennar þvingar bæði atburði og persónur um of undir ákveðinn vilja
höfundarins. Ennfremur hefur höfundur ekki gefið sér tíma til að gefa per-
sónunum nógu skýra mynd fyrir augum sér, áður en hann setur þær fram.
Þær fá ekki að njóta sín nógu frjálsar í raunverulegu umhverfi sínu, eru ekki
lýstar upp frá nógtt mörgum ldiðum. I öðru lagi liggur veikleiki bókarinnar
í stílnum. Ilann er íburðarmikill, hlaðinn tilfinningu, en íburðurinn óskýrir
atburði og sérstaklega persónur. Höfundur grípur til umsagnar, þar sem at-
vikin sjálf eiga að varpa ljósi á persónurnar. Þannig verður stíllinn of miklar
umbúðir, ekki nógu aðskorinn. Mál bókarinnar er þróttmikið og fagurt. Hátt
yfir listræna galla rís mannleg fegurð þessa verks. Hér er skáld, sem lifir og
finntir til, verk, sem ber sannleiksmót þeirra ógnatíma, sem við lifum, en
jafnframt fyrirheit um nýja öld.
Kr. E. A.
íslandsklukkan
Halldór Kiljan Laxness:
í S LAN DSKLUKKAN
Helgafell. Reykjavík 1943.
Ilver maður, sem ann listaverki og langar að komast inn í dularheima skáld-
skapar og finna þá töfra, sem snilldin byggist á, hefur nóg verkefni að brjóta
til mergjar eina sögu Halldórs Kiljan Laxness. Þegar ný skáldsaga kemur út
eftir hann, opnast nýr heimur, töfraheimur íslenzku þjóðinni.
Mér skilst, að með hinni nýju skáldsögu sinni, Islandsk'.uklcanni, komi Hall-
dór lesendum enn á óvart. Ég heyri menn tala um hana á ólíkasta hátt, marga
hrifna sökum skilnings, aðra af eftirhermu eða varkárni, af því það þykir allt
í einu orðið fínt að dást að Kiljan, ýrnsa gagnrýna söguna á allar hliðar, vegna
skilningsskorts eða úlfúðar, enn aðra, þar á meðal menn, er ég hef talið all-