Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Síða 129

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
239
strýktur á Kjalardal, járnaður á Bessastöðum, dœmdur við Öxará, barinn á
þjóðvegum Hollands, sendur í gálga af þýðverskum, settur í spænska treyju
útí Lukkstað, og sat nú hér gestur hans við hliðina á stígr’élinu sínu, stígvéli
kóngsins, og vildi lifa.
.... En hlandið mér ekki í þessi mál. Því það er aungvu bjargað þó ég
bjargi þér. Og öllum til ills að ég biðji um smátt í þeim stað.
Jæa, sagði Jón Hreggviðsson dauflega. Til nokkurs var þetta altsaman....“
Ein persóna bókarinnar, Jón Marteinsson, sem lýst er sem afhraki úti i
Höfn, dregur Jón með sér inn á knæpu, og gerast þeir drukknir. Arnas Arnæus
berst í tal. Jón Hreggviðsson segir:
„Aðan þegar hann fékk mér hrfnginn aftur sagði ég við sjálfan mig, hvor
skyldi vera fátækari hann eða Jón Hreggviðsson frá Rein. Mikið má vera ef
ekki á stórt böl eftir að hitta slíkan mann.
Jón Marteinsson tókst upp í sætinti snögt einsog nál liefði stúngið hann.
krepti horaða knefana og teygði álkuna ógnandi framaní Jón Hreggviðsson,
altíeinu stóð honum ekki á sama.
Ertu að formæla skrattinn þinn, sagði hann. Ef þú vogar þér að nefna það
nafn sem þér er í hug skaltu detta niður dauður með það á vörunum.
Jón IJreggviðsson rak upp stór augu:
Eg veit ekki betur en þú hafir sjálfur kallað hann strák og grey fyrir
skemstu og liúsið aumt hús.
Reyndu að nefna hans nafn! hvæsti Jón Marteinsson.
Ifann hallaði sér að eyranu á Jóni Hreggviðssyni og hvíslaði:
Við eigum ekki nema einn mann.
Eigum við mann, hvurn? sagði Jón Hreggviðsson.
Þennan eina mann. Og síðan aungvan meir. Ekkert meir.
Ég skil þig ekki, sagði Jón Hreggviðsson.
Hann hefur fengið þær allar, sagði Jón Marteinsson, allar sem máli skipta.
Þær sem hann ekki hafði á kirkjuloftinu og í eldhúskróknum eða í mygluðum
rúmbælum keypti hann af stórhöfðingjum og ríkisbændum fyrir jarðir og
penínga þángaðti! alt hans fólk stóð uppi öreiga og var hann þó kominn af
stórmennum. Og þær sem höfðu verið fluttar úr landi elti hann uppi ríki úr
ríki þángaðtil hann fann þær, þessa í Svíþjóð, hina í Norvegi, nú í Saxlandi,
þá í Bæheimi, Hollandi, Einglandi, Skotlandi og Frans, já allar götur suður
í Rómu. Hann keypti gull af okrurum til að borga þær, gull í helgjum, gull
í kútum, og aldrei heyrðist hann prútta um verð. Sumar keypti liann af bisk-
upum og ábótum, aðrar af greifum, hertogum, kjörfurstum og stólkonúngum,
nokkrar af sjálfum páfanum; — þángaðtil búslóðarmissir og svarthol blasti
við. Og aldrei um eilífð verður til neitt Island utan það tsland sem Arnas
Arnæus hefur keypt fyrir sitt lff.
Tárin streymdu niðreftir kinnunum á Jóni Marteinssyni."