Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Síða 46

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
in væri mjög lík. Síðar teiknaði hann mig oft, og átti ég möppu með teikning-
um hans. (Sumarið 1917 sneri ég aftur til Rússlands ásamt hópi pólitískra út-
laga. I Englandi var okkur tilkynnt, að ekki væri leyfilegt að flytja út úr land-
inu handrit, teikningar, myndir, jafnvel ekki bækur. Ég valdi úr það sem ég
átti dýrmætast: kyrrlífsmynd Picassos, „Eddu“ Baratinskís með áritun hans,
teikningar Modiglianis, og skildi töskuna eftir til geymslu í sendiráði Bráða-
birgðastjórnarinnar. Stjórnin reyndist vissulega til bráðabirgða skipuð, og
taskan glataðist fyrir fullt og allt).
Herbergi Onnu Akhmatovu í gömlu húsi í Leníngrad er lítið, óbrotið og
nakið, en á einum veggnum hangir mynd af Akhmatovu ungri — teikning eft-
ir Modigliani. Anna Andréevna hefur sagt mér, að í París hafi hún kynnzt
ungum og einstaklega hógværum ítölskum pilti, sem bað um leyfi að teikna
hana. Þetta var árið 1911. Akhmatova var enn ekki Akhmatova, og Modigliani
var enn ekki Modigliani. En í teikningunni (þótt hún sé með öðru handbragði
en síðari teikningar Modiglianis) sézt þegar nákvæmni í línum, léttleiki þeirra,
skáldlegur sannfæringarkraftur.
Hetja kvikmyndar og skáldsagna — það er Modigliani á augnablikum ör-
væntingar, vitfirringar. En Modigliani sat ekki aðeins á Rotondu og drakk,
teiknaði ekki aðeins á pappír, sem einhver hafði hellt kaffi yfir. Harrn stóð
daga, mánuði, ár frammi fyrir trönunum, málaði naktar konur og andlits-
myndir.
Mig furðaði alltaf á því, hve vel hann var lesinn. Ég hef víst aldrei hitt
málara, sem hafði svo miklar mætur á ljóðum sem hann. Hann fór með utan að
Dante og Villon og Leopardi og Baudelaire og Rimbaud. Myndir hans eru ekki
tilviljunarfyrirbæri — þær eru meðvitaður heimur listamanns, sem á óvenju-
legan hátt sameinar bernsku og vizku. Þegar ég segi bernska, á ég auðvitað
ekki við infantilisma, við eðlilegan vanmátt eða tilbúinn prímitífisma; með
bernsku á ég við ferska skynjun, hæfileika til að vera blátt áfram, innri hrein-
leika. Allar myndir hans líkjast fyrirmyndunum — ég dæmi eftir þeim sem ég
þekkti: Zborowski, Picasso, Diego Rivera, Max Jacob, enska skáldkonan Beat-
rice Hastings, Soutine, skáldið Frans Hellens, Dilewsky — og konu Modi,
Jeanne. Hann féll aldrei fyrir aukaatriðum eða fyrir hinu ytra borði; myndir
hans sýna eðli mannsins. Diego Rivera er stór og þungur, næstum því villtur.
Soutine er með sorgarsvip þess, sem ekki skilur heiminn og lætur sig dreyma
um sjálfsmorð. En það sætir furðu, að hinir ýmsu fyrirsátar Modiglianis líkj-
ast hver öðrum: það er ekki ákveðið handbragð, ekki ytri stílbrögð sem sam-
eina þá, heldur heimsskynjun listamannsins. Zborowsky með andlit góðlegs,
380