Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Side 54

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
stíl iðjuvera, konstrúktífismann. Léger teiknaði kápu þessarar bókar. Þegar
ég fyrir skömmu reyndi að lesa bókina yfir, fannst mér margt hlægilegt í
henni, gott ef ekki heimskulegt: ég hef oft tekið hliðarspor á ævinni. En vegur
Légers var beinn, og teikning hans frá 1921 er ekki aðeins tengd fyrstu teikn-
ingum hans heldur og síðustu verkum hans.
Hans raunir voru þær, að hann hafði fyrir framan sig stofuveggi, þar sem
listþekkj arar hengdu upp myndir hans, en veggi nýrra, opinberra bygginga
fann hann ekki.
Léger áleit, að fagurfræði nútímans sé tengd vélinni. Hann sagði að línan
væri nú þýðingarmeiri en liturinn. Hann var hrifinn af landslagi iðnaðarins.
Hann sagði oftar en einu sinni, að öll list — frá Shakespeare til Chaplins —
lifði í andstæðum. Mér virðist það séu skarpar andstæður milli mildi, ljóð-
rænu, sannmennsku Légers og listskoðana hans. A myndum hans líkjast
mennirnir oft róbótum, en hann hataði það þjóðfélag, sem breytir mannin-
um í vél.
Fyrir löngu, fyrir fyrri heimstyrjöld, furðaði Léger sig á mér: „Til hvers
ferð þú á söfn? Þú ert ungt skáld, horfðu heldur á flugvélar, íþróttamenn,
verksmiðjur, fimleikamenn . . .“ Hann var ofstopafullur patríót síns tíma, og
margir gagnrýnendur halda hann mestan nútímamann allra listamanna miðr-
ar tuttugustu aldar. Eg veit ekki — má vera að ég sé orðinn gamall; má vera
hinsvegar, að síðari helmingur aldar okkar sé ekki líkur þeim árum, þegar
Léger var að mótast; — en nú þykir mér í listum ekki vænt um vélar, heldur
það óendanlega, einstæða, lifandi, sem greinir eitt tré frá öðru.
Já en ég var ekki að tala um okkar daga, heldur um heimsstyrjaldarárin
fyrri. Léger vildi einnig þá byggja upp, en með dirfsku sinni, með list sinni
hjálpaði hann til að rífa niður hræsni og lygi. Hann gerð þetta með rósemd
og öryggi, án rómantískra formála, án innri klofnings eins og byggingameist-
ari, sem falið hefur verið að endurskipuleggja borg og rífa niður mygluð
hreysi.
Ámi Hilmar Bergmann þýddi úr rússnesku.
388