Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Page 23

HjalaS vitS Medeu
margt nýtasta menntafólk Georgíu og beztu rithöfundar eru af mingrelsku
bergi brotnir. En allt fyrir það hefur aldrei orðið úr því að þeir kæmu sér
upp sérstöku ritmáli. Georgiska hefur frá upphafi verið sameiginleg menn-
ingartunga allra kartvelsku þjóðanna, og forn hefð hefur mátt sín meira en
öll þjóðræknishyggja nýja tímans. Samt sem áður eru mingrelska og georg-
iska ekki öllu líkari mál en t. a. m. íslenzka og þýzka.
Fólk vestanlands í Georgíu þykir vera athafnasamara og röskara en það
sem býr austur í landi, fjörlegra og glaðværara, konur fríðari, hýrlegri og
fjöllyndari. Og eigna höfundar ferðasagna í fyrri daga þetta áhrifum grískra
nýlendumanna.
Norðvesturmálin greinast nú í tvær höfuðkvíslir: ahközku, en á hana er
mælt í sofétlýðveldinu Abkazíu vestur við Svartahaf, og térkessku og kabörzku
austar í landinu norðanfjalls. Térkesska hefur fyrrmeir gengið miklu víðar
en nú er, fram með ströndum Svartahafs allt norður að Mæjótisflæjum og
Donarósum; e. t. v. eiga grískir höfimdar við Térkessa þar er þeir nefna
Sindur; í grískum mállýzkum á Krím og í Úkraínu er líklega eitthvað af
térkesskum tökuorðum. A síðari öldum hafa Térkessar smátt og smátt orðið
að þoka fyrir rússneskum landnemum; um miðja öldina sem leið, er Rússa-
keisari var að bæla undir sig smáþjóðirnar í Kákasusdölum, brugðu heilir
kynþættir Térkessa búi og fluttust vestur á Tyrkland, og er þá þar að finna
enn í dag. Sömu leið fóru og fleiri kynþættir Mahómeðsmanna sem ekki
vildu una stjórn kristinna manna, þeirra á meðal Úbykar, hin þriðja höfuð-
kvísl norðvesturþjóðanna; þeir eru nú nálega liðnir undir lok. Kabarðar eru
á vorum dögum fj öhnennastir þeirra Térkessa-kynkvísla sem eftir eru í
Kákasus; á 16du og 17du öld héldu kabarzkir hersar ríki yfir víðum land-
eignum norðanfjalls, og kabarzka var þá tunga heldra fólksins. Bæði á ab-
közku, térkessku og kabörzku eru nú á dögum til miklar bókmenntir.
Térkessar hafa löngum þótt vera göfuglegir menn og fyrirmannlegir,
og dætur þeirra afbragð annarra kvenna að fríðleik. Og á miðöldunum og
lengi fram eftir kepptust grískir og tyrkneskir stórhöfðingjar eftir térkesskiun
stúlkum í kvennabúr sín.
Tereká og byggðir Osseta fyrir neðan Alanaskarð skilja í sundur Kabarða
í vestri og veinöksku þjóðirnar í norðaustri, Ingúsa og Téténa. Austanvert
við Téténa liggur svo fjalllandið sjálft, Dagestan, og nú tekur loksins að
renna verulega út í fyrir hinum málspaka klerki. Landið er ekki miklu stærra
en Danmörk, eitthvað um 50 þúsundir ferskeyttra kílómetra, og landsmenn
naumlega hálf önnur miljón að tölu. Og þó mun óvíða á jarðarkringlunni
13