Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Side 42

Tímarit Máls og menningar
fylkt hinum sundurleitu stríðandi flokkum Þjóðfundarins, tryggt sér stuðning
frá hægri og vinstri.
Atburðirnir þann 18. marz 1871 virðast ekki hafa orðið fyrir skipulegar
atgerðir neinna samtaka. Þeir hafa orðið af sjálfu sér. Það var aðeins einn
aðili í París, sem nú gat tekið að sér að stjórna rás viðburðanna: miðnefnd
Þjóðvarðliðsins. Þegar á daginn leið hófst nefndin handa og kom til fundar
einni stundu fyrir miðnætti í ráðhúsi borgarinnar, þar sem fyrrum hafði
verið miðstöð hinnar miklu frönsku byltingar. Það kvöld ákvað miðnefnd
Þj óðvarðliðsins að taka völdin í sínar hendur til bráðabirgða en bíða úrslita
kosninganna til kommúnunnar. Þá voru flestar opinberar byggingar á valdi
miðnefndarinnar. Yfir ráðhúsi Parísar hlakti fáni verkalýðsins — rauði
fáninn.
Og nú horfðust þær á, konungsborgin Versalir, tákn franskra valdastétta um
aldir, og París, borg uppreisnanna, vagga allra byltinga í sögu Frakklands.
Tvær borgir, tvær stéttir bjuggust til hólmgöngu, sem háð var í 73 daga, en
lengri urðu ekki ævidagar Parísarkommúnunnar.
II.
Þremur árum eftir viðburðina í París 1871 skipaði franska þingið nefnd til
að rannsaka hin válegu tíðindi og leitaði vitnisburðar meðal þeirra, sem
höfðu tekið þátt í leiknum. Adolphe Thiers var að sjálfsögðu höfuðvitni
frammi fyrir rannsóknarnefndinni. í febrúar 1871 hafði honum verið falið
framkvæmdavald ríkisstjórnarinnar og enginn annar maður bar meiri á-
byrgð á rás viðburðanna í Frakklandi en hann. í hinni pólitísku kreppu á
öndverðu ári 1848 hafði Filippus af Orléans skipað Thiers forsætisráðherra,
en febrúarbyltingin feykti þeim báðum úr hásæti og ráðherrastóli. Hann
minntist þess jafnan með mikilli heiskju og var haldinn ofstækisfullu hatri á
byltingunni. Frammi fyrir rannsóknarnefnd franska þingsins gerði hann grein
fyrir flótta sínum og stjórnarvaldanna til Versala og gat þá ekki annað en
minnzt atburðanna 1848. Honum fórust svo orð: „Þann 24. febrúar 1848, er
viðburðarásin var orðin ískyggileg, spurði konungur mig, hvað til bragðs
skyldi taka. Ég svaraði honum svo, að óhj ákvæmilegt væri að hverfa frá
París, en halda síðan aftur inn í borgina með 50 þúsund manna her undir
forustu Bugeaud marskálks — og minntist þess þá um leið, að Windisch-
grátz hershöfðingi hafði hörfað frá Vínarborg um stund, en síðan haldið aftur
inn í borgina og tekið hana herskildi ... Nú, árið 1871, var ég ráðinn í að
32