Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Side 47

Parísarkommúnan
landsbanka 41 milljón franka í sama mund og Thiers gat gefið út ávísanir
fyrir 250 milljónir franka á þessa miklu miðstöð hins franska fj ármálalífs.
Frammi fyrir fjárhirzlu Frakklandsbanka guggnaði kommúnan og hefði þó
þjóðnýting hans getað haft ófyrirsj áanlegar afleiðingar.
Saga kommúnunnar er þó ekki nema að litlu leyti saga friðsamlegrar iðju.
Hún er framar öllu stríðssaga. Parísarkommúnan varð til í hemumdu landi
og raunar án blóðsúthellinga, en líf sitt varð hún að verja alla ævidaga sína
með vopnum. Miðnefnd Þjóðvarðliðsins hafði gert duglausan sjóliðsforingja,
Lullier að nafni, að yfirherforingja. Hann lét undir höfuð leggjast að her-
nema virki borgarinnar, Mont Valérien, í vestri, en frá þessu virki mátti ráða
veginum til Versala. Herdeildir Versalamanna náðu því fljótlega á sitt vald.
Lullier var vikið frá völdum, og nú tóku menn úr kommúnunni við yfirstjórn
hersins, sumir þeirra höfðu enga hemaðarþekkingu. Einn var þó hermaður
að mennt og heita má að atvinnu, Cluseret að nafni, og hann tók sér fyrir
hendur að skipuleggja Þjóðvarðliðið sem regluhundinn orustuher.
Thiers hafði ekki verið aðgerðalaus hinar fyrstu vikur kommúnunnar.
Samkvæmt vopnahléssáttmálanum mátti Frakkland ekki hafa nema 40 þús-
undir manns undir vopnum. En Thiers fékk talið Bismarck á að láta af hendi
franska stríðsfanga og að lokum taldi herinn í Versölum 130 þúsundir
manna. Þar var hann þjálfaður til götubardaga, þar sem engin grið voru
gefin.
Hinn 2. apríl tókst Versalahermönnum að taka til fanga herflokk einn frá
París, sem sendur hafði verið í njósnarför. Þeir voru allir skotnir. Vegna
þessa atburðar voru farnar miklar hópgöngur í París og þess krafizt, að sókn
yrði hafin til Versala. Miðnefnd Þjóðvarðliðsins ákvað næsta dag að fara
herför gegn Versalahernum, en Cluseret neitaði að taka á sig ábyrgðina. Her-
deildir Parísar héldu til Versala þann 3. apríl, en voru mest stráfelldar,
hraktar á flótta eða umkringdar. Foringjarnir, þeir sem náðust, voru skotnir
án dóms og laga. Frá þessum degi voru Versalahersveitirnar í nær látlausri
sókn. Þann 18. apríl höfðu þær tekið þrjár útborgir Parísar í norðvestri.
Herstjórn kommúnunnar fór æ meir í handaskolum, Þjóðvarðliðið og mið-
nefnd þess lá í látlausum deilum við herforingja kommúnunnar. Af hermönn-
um þeim sem kommúnan átti á að skipa voru um 80 þúsundir undir vopnum,
en liðinu fækkaði dag hvern og þegar lokabardagarnir hófust taldi herinn að-
eins 15 þúsundir manna. Síðasti foringi kommúnuhersins var Delescluze,
hinn aldraði Jakohíni, maður farinn að heilsu og fékk ekki við neitt ráðið,
enda lítt kunnandi til herstjórnar. Hvert horgarvirkið af öðru féll í hendur
37