Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Page 81

Umsagnir um bœkur
því að fyrstu spólunni var stillt á baðstofu-
borðið á Hala og þar til myndin af Stein-
þóri birtist á sjónvarpsskerminum ásamt
hinni miklu spurningu, hvort hann svæfi
hjá Steinku, framborinni af hinni elskuðu
rödd Jóns Múla. — Stefán skrifar formála
fyrir bókinni. — Tiigangur útgáfunnar er
sá, að því er í formála segir, „að sýna, svart
á hvítu, íslenzka frásagnarkúnst eins og hún
gerist bezt á þessari öld“, og þar er lögð
áherzla á það, að hér koma frásagnirnar
„með öllum innskotum, endurtekningum,
afturhvörfum“. Og þar með var felldur ör-
lagaríkur dómur yfir þessari bók. Steinþóri
má óhikað skipa í röð allra beztu sagna-
manna okkar, en það er ekki fyrst og fremst
vegna orðavals hans, hrynjandi stíls og
setningaskipunar, heldur einhvers þægilegs
seims í hljómfalli, undiröldu frásagnargleð-
innar í raddblænum og alúðarhreimsins í
garð frásagnarefnisins, hversu ómerkilegt
sem það kann að vera. Þessir kostir lifa og
hrærast í spólunni, en verða viðskila, þeg-
ar orðin eru sett undir innsigli prentsvert-
unnar, og við lestur bókarinnar rennur það
upp fyrir manni, að frásögn Steinþórs fer
hreint ekki vel á bókarsíðum, ef hvergi er
fært til betri vegar. Skulu nú færð til nokk-
ur dæmi, ef verða mætti til varnaðar þeim,
sem kynnu að hafa hug á að taka upp
stefnu Stefáns um bókagerð.
3.
Bókin er látin bera heitið Nú-Nú, og
hlýtur hún það af þeim kæk Steinþórs að
hefja frásögn sína eða nýjan kafla henn-
ar með tvöföldu meiningarlausu núi, sem
verkar hressilega og viðkunnanlega á hlust-
anda í kyrrð vetrarkvöldsins, en verður
mjög sviplítið í rituðu máli. Þó eru önnur
nú bókarinnar ennþá hvimleiðari. Þau er
að finna jafnt í þátíð sem nútíð, liðinni tíð
og ókominni. Ég tek nokkur dæmi og bið
lesanda að athuga í eitt skipti fyrir öll, að
leturbreytingar allar í tilvitnuðum setning-
um eru mínar. „Nú skiptir það nú ekki
meiri togum“ (bls. 128). „En ég treysti nú
drengskap Halldórs það vel, að hann myndi
nú ekki skilja mig eftir, þó ég drægist nú
eitthvað aftur úr“ (bls. 273). „Og nú var
það, nú var eftir að bjarga þessu heim. Og
þá var það nú, að ýmsir stungu nú upp á
Þórarni föðurbróður mínum helzt til þess,
hann var nú svona frár á fæti, — að fara
og ná í sleðann. En hann var nú alveg ófá-
anlegur til þess, neitaði því nú þverlega"
(bls. 130).
Ekki nú meira um núin. En þau eru
ekki einu dæmi þess, hvernig sú regla hef-
ur leikið þessa bók, að sárhvert hljóð Stein-
þórs verði að umgangast sem heilaga kú,
sem ekki megi stjaka við. Það er eins og
umsjónarmaður útgáfunnar hafi alls ekki
áttað sig á því, að mismæli og smávegis
tafs í setningaskipan þarf ekki að neinu
ráði að spilla fjörlegri frásögn, það gleym-
ist á svipstundu í líðandi straumi frásagn-
arinnar. En sams konar gallar geta verið
alveg óþolandi í prentuðu máli. Það eru
fleiri orð en nú, sem koma fyrir með svo
stuttu millibili, að stór lýti eru að: „Stutt
lög entust þá ekki eins, eins og ef maður
gat legið nærri fjörunni“ (bls. 234). „Ekki
man ég nú, hvað kom í hlut, en það var
fjandi mikið, sem kom í hvers hlut. Það
er nú eiginlega galli að muna ekki, hvað
sekkirnir voru margir, sem komu í hlut“
(bls. 283). Þá er tafs hvers konar hirt orði
til orðs: „Þá upplýstist það, að þeir eru
báðir farnir af staðnum, höfðu báðir orðið
eitthvað illa fyrirkallaðir, það er að segja
báðir farnir af staðnum á þann hátt, að þeir
voru ekki sjáanlegir fyrir augum gestanna“
(bls. 181). „Jökulsá, hún klauf fjöruna
frá útfalli sínu að fjörunni og langt aust-
ur eftir, ranghalaði sig, eins og við mund-
um orða það, soleiðis að — mikið af —
eiginlega öll varan, sem þarna var rekin
71