Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Blaðsíða 23

Mannleg markmið — handa hverjum
á mannkynið sem eina heild, eina fjölskyldu þar sem hverjum einstaklingi ber
sami réttur til lífsgæða, hvar sem hann er i heiminn borinn.
Ef við skoðum heimsástandið af slíkum sjónarhóli blasir við okkur svívirði-
legt óréttlæti. Evrópa og Norður-Ameríka, þar sem tæpur þriðjungur jarðarbúa
lifir, hafa sölsað til sín næstum óskoruð völd yfir fjölskyldu manna. Og völd sín
hafa þau tryggt með því að safna innan sinna marka megninu af því sem til er af
verksmiðjum, skólum og vopnum — og þar með valdi og kunnáttu til að geta
stjórnað dreifingu lífsgæðanna í eigin þágu. Hinn hluti heimsins, Afríka,
Suður-Ameríka og mestur hluti Asíu, sveltur en er þó nauðbeygður til að fela
riku löndunum yfirráð auðlinda sinna og vinnuafls.
Það er torvelt að koma auga á nokkurt rökrænt samhengi í þessari skipan.
Varla á hún sér hugmyndafræðilegar rætur: Meðal hinna voldugu og ríku
finnum við hin kommúnísku Sovétríki og hin kapítalísku Bandaríki og bæði
sósíalísk og kapítalísk Evrópulönd. Hún virðist heldur ekki ákvarðast af kyn-
þáttum eða landfræðilegum aðstæðum: Meðal Asíubúa finnum við bæði Japan
og sum fátækustu ríki heims. Náttúrleg auðæfi skipta heldur ekki meginmáli:
Fátækar þjóðir Rómönsku Ameríku láta i té 40% alls silfurs sem unnið er i
heiminum, um 40% alls sykurs, 55% af öllu kaffi sem drukkið er og meira en
helming þeirra banana sem neytt er árlega. Afríka er sú heimsálfa þar sem
náttúruauðlindir eru mestar. Hvers vegna er þá neyðin stærst einmitt meðal
þessara þjóða?
Ástæðan er þessi: Þeir sem einu sinni hrifsuðu til sín völdin hafa séð um að
viðhalda óbreyttu ástandi til að hindra jafna dreifmgu lífsgæðanna. En samtimis
eiga riku löndin við mikil ofneysluvandamál að glima sem hljóta að verða
afdrifarik.
Við byggjum sem sagt heim sem er tvískiptur. Annan hlutann skortir allt,
bæði mat, klæði og húsaskjól. Hinn hlutinn er þrúgaður af ofneyslu, þvi hann
hefur ofmikið. Væri ekki eðlileg lausn að dreifa lífsgæðunum? Minnka neysluna
i riku löndunum í þágu fátækra þjóða? Þessi lausn virðist svo sjálfsögð að torvelt
er að skilja hvers vegna hún hefur ekki þegar verið framkvæmd. Ástæðan er
auðvitað sú að við, sem erum betur sett, erum ófær um að breyta lifnaðarháttum
okkar og þar með þeim þjóðfélagsgerðum sem við búum við. Þrátt fyrir öll
vandamálin njótum við forréttinda sem við vildum ógjarnan sjá af. Stærstu
vandamál fjölskyldu manna tilheyra þegar allt kemur til alls ekki okkar heims-
hluta heldur þriðja og fjórða heiminum. Einstakt mengunartilfelli verður hjóm
eitt í samanburði við hungurdauða lítils barns. En við höfum neitað að horfast í
augu við yfirþyrmandi vandamál hinna, þeirra sem byggja þróunarríkin. Því
13