Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 24

Tímrit Máls og menningar
síður höfum við viljað taka ábyrgð á þeim. Við neitum að viðurkenna raun-
veruleikann.
Lítum á nokkrar einfaldar tölur sem gætu orðið okkur til leiðsagnar. Og til
að upplýsingarnar verði meira en tölurnar einar skulum við leitast við að tengja
þær aðstæðum sem við þekkjum öll.
1. Stundum berst okkur til eyma að gamalt fólk í okkar eigin borg hafi dáið úr
hungri. Okkur finnst petta hrceðilegt. Og hmðilegt erpað vissulega að slíkt skuli geta
átt sér stað nú á tímum.
Af skýrslum frá vanþróuðum ríkjum má ráða að meira en 40 milljónir manna
deyi ár hvert af hungri og hörgulsjúkdómum og vegna ófullnægjandi læknis-
þjónustu. En slíkar tölur segja okkur í raun harla lítið. Þær eru stærri en svo að
við skiljum þær — og þeir sem hlut eiga að máli búa of langt í burtu. En
hugsum dæmið áfram. Hvað ef um væri að ræða fólk í okkar heimshluta? Hefði
þá ekki talan 40 milljónir allt önnur og sterkari áhrif? Hún mundi t. d. fela í sér
að allir íbúar Norðurlanda og þriðjungur Breta að auki yrðu hungursneyð að
bráð á minna en einu ári. A hverju ári. Loks þegar við hugsum á þennan hátt
finnum við að þarna er um manneskjur að ræða. Hvað ef fólkið í þriðja
heiminum vissi að sultardauði þessara meðbræðra okkar væri yfirvofandi áður
en árið væri liðið og neitaði að rétta hjálparhönd? Hvað mundum við hugsa þá?
2. Fyrir skömmu las ég í vikublaði um ungan pilt sem pjáðist af ólceknandi
sjúkdómi. Hann ncer aldrei fullorðinsaldri var fyrirsögnin. Greininni fylgdi mynd af
dreng með stór augu, full af trúnaðartrausti, og hjá honum stóðu angistarfullir
foreldrar hans. Það var eitthvað ólýsanlega sorglegt við myndina, eitthvað sem gróf um
sig í vitundpeirra sem sáu hana. Pilturinn hefði getað verið okkar eigin.
Hvað nú ef slík tilfinning næði einnig til barna i fjarlægum heimshlutum? Ef
við hefðum nógu frjótt ímyndunarafl til að hugsa okkur að þau börn gætu verið
okkar eigin: Meira en helmingur af börnum heims munu aldrei ná fullorðins-
aldri að óbreyttum aðstæðum.
Svo undarlega vill til að því stærri sem þjáningin er, því erfiðara reynist okkur
að skynja hana til fulls. Dauðinn bíður mörg hundruð milljóna barna. Barna
sem eru nú lifandi. Við skiljum þetta ekki. Þó tekst okkur ef til vill að setja
okkur í spor foreldra eins af þessum börnum. Við getum skilið foreldra sem vita
að barn þeirra hlýtur að deyja af því að það er engan mat að fá og hvergi lækni að
finna, meðan fólk annars staðar á í vandræðum með ofgnótt lífsnauðsynja.
Heyrum við spurningar þessara foreldra? Geta verið til menn sem vita af þessu
án þess að aðhafast neitt?
3. I ríkum löndum eiga sér annað veifið stað réttarhöldpar sem fullorðið fólk rís
14