Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Side 85

Hafnarháskóli og íslensk menning
Gíslason og Guðbrand Vigfússon. Þeir voru allir nátengdir Arnasafni, og
margir aðrir íslendingar störfuðu að útgáfum og orðabókargerð sem fór fram i
tengslum við safnið. Með því fengu þeir reynslu og skólun í norrænum fræðum,
þó að háskólanám þeirra væri klassísk fílólógía. Einmitt á árunum upp úr 1840
má segja að norrænni filólógíu í nútíma skilningi hafi verið komið á laggirnar;
íslenskir fræðimenn voru þar brautryðjendur, og tengsl þeirra við Hafnarhá-
skóla eru augljós, þótt ekki væri af öðru en óslitinni röð íslenskra háskóla-
kennara í þessari grein í meira en hálfa aðra öld, allt frá Finni Magnússyni til
Jóns Helgasonar.
A síðari helmingi 19. aldar fóru fyrstu íslensku stúdentarnir að leggja stund á
nýju málin. Flestir þeirra urðu síðar kennarar við latínuskólann í Reykjavík, en
þar höfðu klassísku málin áður verið allsráðandi að heita mátti. Nýjar stefnur í
málvísindum og málakennslu sem festust í sessi við Hafnarháskóla undir lok
aldarinnar breiddust þannig smám saman til Islands; þær áttu sinn þátt i að
koma á breytingunni úr latinuskóla i menntaskóla 1904, en sá menntaskóli var
nánast hliðstæður nýmáladeild danskra menntaskóla. Þessi breyting á ótvírætt
rætur sínar að rekja til Hafnarháskóla, og að hægt var að koma henni i
framkvæmd var ekki síst því að þakka að ungir menn með samtimalegri
háskólamenntun voru komnir að skólanum.
Hér á undan var drepið á rómantík Fjölnismanna. En elsta dæmið um áhuga
islensks stúdents á samtímabókmenntum við sjálfan háskólann var verðlauna-
ritgerð Gríms Thomsens um nýjan skáldskap Frakka og meistaraprófsritgerð
hans um Byron 1845. En hann var þar einn á báti; næsta doktorsrit Islendings
um erlendar samtímabókmenntir birtist ekki fyrr en 1891.
Ágúst H. Bjarnason og Guðmundur Finnbogason urðu fyrstir íslendinga til
þess að ljúka meistaraprófi i heimspeki árið 1901; báðir urðu þeir siðar doktorar
við Hafnarháskóla og fyrstu prófessorar í grein sinni við Háskóla Islands. Undir
lok 19. aldar byrjuðu fyrstu Islendingarnir að leggja stund á sagnfræði við
Hafnarháskóla; tveir þeirra urðu einnig prófessorar í Reykjavík.
Lítum nú til náttúruvísindanna. Þess varð langt að bíða að rannsóknum
Eggerts Olafssonar yrði haldið áfram með sama árangri. Niðurstöður rannsókna
Sveins Pálssonar undir lok 18. aldar voru ekki birtar og komu að litlum notum
lengi vel. Sama mátti segja um rannsóknir Jónasar Hallgrímssonar. Hann lagði
stund á náttúrufræði við Hafnarháskóla og ferðaðist um ísland í nokkur ár bæði
einn og með Japetus Steenstrup, en honum entist ekki aldur til að vinna úr
rannsóknum sínum. Björn Gunnlaugsson vann aftur á móti það afrek með
mælingum sínum að ganga frá íslandskorti sem tók öllum eldri kortum fram að
75