Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 109

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 109
Stafur Prosperós mistekst; þar er veraldarsagan endurtekin, án þess hann hafi tök á að breyta henni. Það er mjög brýnt, að töfra-kuflinum sé varpað af herðum Prosperós, ásamt vondri leikhús-hefð. Þegar ég hugsa um Prosperó, sé ég alltaf fyrir mér höfuð Leónardós da Vinci, eins og það er teiknað á síðustu sjálfsmynd hans. Ennið er hátt og breitt. Hárið þunnt og hvítt fellur niður eins og leifar af ljóns-makka og sameinast síðu skeggi eins og á mynd af guði skapara. Skeggið vex honum að vörum. Munn- urinn er lokaður, grettur, og munnvikin dregin niður. Það er vísdómur og beiskja í þessu andliti; enginn friður, og engin uppgjöf. Þetta er maðurinn sem skrifaði á spásíuna á stórri örk, sem var full af athugunum á stjarnhreyfingum, með sama hreina letrinu, en jafnvel smærri stöfum: „Ó, Leónardó, hvað skal öll þín önn?“ Mörgum rýnendum, sem fjallað hafa um Prosperó, hefur komið í hug mynd Leónardós; sumir sem ritað hafa um Leónardó, hafa leitt hugann að Ofvidrinu. Hafði Shakespeare heyrt getið um Leónardó? Það veit enginn. En vel gat einhver rætt um hann svo hann heyrði — kannski Ben Jonson, sem var maður hámenntaður, eða jarlinn af Southampton, ellegar Essex og -vinir hans úr aðalsstétt. — Hann gat haft veður af munnmælum um Leónardó, sem talinn var af samtímamönnum, og lengi síðan, öllum fróðari um töfra; hvíta töfra að sjálfsögðu, náttúrlega töfra, sem þá voru kallaðir kunnátta, í andsögn við svartagaldur eða djöfuldóm. Slíka töfra iðkaði Paraselsus, sem hugði loftið vera eins konar anda, sem leystist úr vökva í suðumarki. Loft, „loftanda“ kallar Shakespeare Aríel á persónuskrá. Pico della Mirandola lýsti hvítum náttúrlegum töfrum; hann leit svo á, að vísindamaður „sameinaði himin og jörð, og léti hina lægri veröld fá hlutdeild i mætti hinnar æðri veraldar.“ Það var kannski engin tilviljun að Shakespeare fékk Prosperó hertogadæmi í Mílanó, þar sem Leónardó hafði eytt mörgum árum í þjónustu Lodovicos II Moro; en þaðan fór hann 1499 eftir fall þess volduga hertoga og bjó síðan i útlegð til dauðadags. Allt er þetta hugarburður, sem fræðimaður um bók- menntasögu má gamna sér við í tómstundum. Aðeins eitt skiptir máli; að i Ofv'tðrinu skapaði Shakespeare persónu sem hægt er að líkja við Leónardó; og af harmsögu Leónardós verður harmsaga Prosperós betur skilin. Leónardó var meistari í vélfræði og vatnstækni. Hann skipulagði nýjar stórborgir og nútímalegt síkja-kerfi. Hann teiknaði og hannaði nýjar vélar til nota í umsátri, fallstykki með sprengikraft meiri en áður hafði þekkzt, kanónur með ellefu hlaupum, sem gátu skotið samtímis, vígbúin farartæki, lík skrið- 99
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.