Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Side 113

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Side 113
Stafur Prospcrós Þegar siðbótar-leiknum er lokið, hlýtur töframætti Prosperós einnig að ljúka. Aðeins bitur vizkan stendur eftir. Annar kafli úr ritum Leónardós virðist mér vera nákominn Ofviðrinu. León- ardó talar um stein, sem oltið hefur ofan af fjallstindi. Menn stíga yfir hann, dýrahófar traðka á honum, vagnhjól velta yfir hann. Hann segir að lokum: „Þessi verða örlög þeirra, sem hverfa frá einlífi, frá lífi sem helgað er íhugun og hugleiðslu, i því skyni að búa í borgum á meðal manna sem eru haldnir af synd.“ í þessu broti er sú dapra beiskja, sem skyggði á brottför Prosperós frá eyjunni: en þaðan held ég heim til Mílanóar, og jafnan uppfrá þvi skal þriðja hver mín hugsun verða gröfin. (V,1) Þessi skil Leónardós milli hugsunar og athafnar, þar sem annars vegar er ríki frelsis, réttlætis og skynsemi, og hins vegar skipan náttúrunnar og sagan, þau komu enn harðar við síðustu kynslóð nýjunartímans, þá kynslóð sem Shake- speare fæddist til. Fólk fann til þess á þeirri tíð, að mikil öld var að renna sitt skeið á enda. Samtíminn var viðsjárverður, framtíðin jafnvel enn skuggalegri á svipinn. Hinir miklu draumar húmanista um betri tima höfðu ekki rætzt; þeir reyndust aðeins vera draumar. Aðeins beisk vitund um glataðar hillingar stóð eftir. Með hinu nýja peningavaldi virtist lénsveldið forna enn grimmilegra. Strið, hungur, drepsóttir, ógnarstjórn þjóðhöfðingja og ægivald kirkjunnar — þetta var veruleikinn. Elsabet ríkti með óbilgirni á Englandi. Ítalía var ofurseld Spánverjum. Giordano Bruno var fenginn í hendur Rannsóknarréttinum og brenndur á Campo di Fiore. í lok sextándu aldar mátti svo virðast, sem kerfi Kópernikusar hefði unnið lokasigur. Það hafði í fyrsta sinn hlotið staðfestingu reynslunnar, og kom þar til uppfinning sjónaukans og fundur tungla Júpíters, sem Galileó uppgötvaði. Ritgerð hans um stjörnufræði, sem út kom 1610 — nær samtímis Ofviðrinu — táknaði nýjan sigur vísindanna. En sá sigur var meiri í sýnd en raun. Sidereus nuntius hringdi út öldina miklu. Að vísu vakti það rit ímyndunarafl Campanella, en það var lýst villutrúarrit. Skuggaleg kreddutrú aristótelesarsinna var aftur komin í sókn. Árið 1618 felldi Hinn heilagi réttur þann úrskurð, að kenning Kópernikusar og svo kölluð Pítagórasar-stefna væri í mótsögn við Biblíuna. Árið 1633 fór málareksturinn fram gegn Galíleó, og hann afneitaði villutrúar- viðhorfum sínum opinberlega: 103
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.