Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Blaðsíða 114

Tímarit Má/s og menningar
■ ■ ■ Ég hélt þ v! ftam og trúði því, að sólin væri miðja heims, og hreyfðist ekki,
en jörðin væri ekki miðjan, heldur hreyfðist hún. Þess vegna . . . sver ég, að
héðan i frá mun ég aldrei framar láta i ljósi né verja í ræðu eða riti neitt það,
sem vakið gæti slikar grunsemdir i minn garð; en viti ég einhvern haldinn
villu, eða grunaðan um villutrú, mun ég ákæra hann til Hins heilaga dóms,
eða Rannsóknarréttar og dómara á þeim stað, þar sem ég verð staddur.
Fimm árum síöar skrifaði þessi ofsótti öldungur úr heima-varðhaldi einum af
gömlum vinum sínum:
Galileó, góðvinur yðar og'þjónn, hefur nú i mánuð verið blindur með öllu. Úr
þvi verður ekki bætt. Hugsið aðeins til þess, Yðar Náð, hversu dapur ég hlýt
að vera, þegar ég fæ að reyna það, að himinninn, algeimurinn, sem nýstárlegar
athuganir mínar og skýlaus rök hafa fært út og margfaldað hundrað sinnum,
þúsund sinnum, frá því sem allir fræðimenn fyrri kynslóða höföu séð, er
orðinn mér svo smár og þröngur, að ekki nær út fyrir þaö rúm, sem ég fylli út
i sjálfur.
Stafur Prosperós breytti ekki gangi sögunnar. Hanri breytti alls engu. Veröldin
var áfram jafn-grimm og hún hafði verið, og vor stutta ævi „er umkringd
svefni.“ I loka-eintali Prosperós þykir mér vera hin sama reisn, örvænting og
beiskja sem í bréfi Galíleós:
um likn og miskunn mér til handa,
sem misst hef kynngivald og anda
er hlýða minu máttarorði. (V,1)
Prosperó er ekki Leónardó; enn síður er hann Galíleó. Ég er ekki að fást við
hliðstæður, svo eggjandi sem þær kunna að vera. Ætlun min er að túlka Ofviðrið
sem mikinn renisans-harmleik um glataðar tálsýnir.
Jean Paris, einn hinn markverðasti HdWí,/-túlkandi um þessar mundir, hefur
kallað það leikrit sjónleik um „endalok ógnaraldar."1 Hamlet eldri hafði
drepið Fortinbras eldri; Kládíus hafði drepið Hamlet eldri. Hamlet ungi á að
drepa Kládíus; Fortinbras ungi á að drepa Hamlet. Leiðin upp í hásætið liggur
um morð, og þessi keðja verður ekki slitin. En Fortinbras ungi drepur ekki
Hamlet. Þegar hann birtist á Helsingjaeyri í silfurbrynjunni sinni, traustur og
garpslegur, er sviðið autt. Hann mun setjast í hásæti Danmerkur með lög-
mætum hætti, án blóðfóma. „Endalok ógnaraldar“ eru liðin hjá. Fortinbras
1 J. Paris, Hamlet ou les personnages du ftls, Paris, 1957.
104