Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 134

Tímarit Máls og menningar
skefjalausri nýlendukúgun 17. aldar, skuli
athyglin ekki hafa beinst að þjáningum
mannsins eða böli Einokunarverslunar-
innar, heldur pínu og dauða Jesú Krists.
Skáldin mæna grátandi á síðusár kross-
hangans en æfikjör almennings snerta þá
ekki nema sem mátuleg ráðning fyrir
erfðasyndina og aðrar voðalegar syndir
sem lénskirkjan átti á lager handa fólki.
I auðvaldsþjóðfélaginu hefur kross-
pynding Jesú vikið fyrir páskaegginu og
fagnaðarerindi þess. Allt á að stefna í
huggulegan smáborgaraskap og kvein-
stafir verða ósmekklegir. „Keep smiling"
er boðorðið, gretta sig í brosi. Að barma
sér jafngildir yfirlýsingu um að maður sé
heimskur: allir eiga að geta „komist
áfram“. Sú hrcmming sem er leyfð er
einkum sálfræðileg: ástarsorgir, mann-
vonska, o. s. frv.
Nú þegar kapítalisminn er rétt eina
ferðina kominn á gjörgæslu, fer ekki hjá
því að sjúkdómurinn birtist m. a. i sívax-
andi gagnrýni á hið borgaralega samfélag.
Stundum er að vísu eins og skipt hafi
verið um á krossinum, verkamaðurinn
hengdur upp í staðinn fyrir Jesú, eða
kvenmaðurinn og alltaf á túr. Hver tími á
sínagagnrýni, áherslur flytjast til og menn
steyta ekki alltaf á sama steininum. Nú
um stundir virðast persónulegar játningar
ríkja, höfundurinn leggur sjálfan sig á
borðið, bókstaflega eða tilbúinn. Með því
að ljóstra upp um kröm sína kemur hann
um leið höggi á samfélagið. „Almennt
velsæmi" stendur eftir eins og upp-
sprengdur peningaskápur og fækkar óð-
um þeim tabúum sem ekki hefur verið
flett ofan af.
Eins og að líkum lætur eru púðurkell-
124
ingarnar misjafnlega öflugar, sumar
hendir ófreskjan jafnvel á lofti og bryður
sem vítamín. A síðustu flugeldasýningu
var margt urn góða hvelli og af þeim ljós-
um sem ennþá eru á lofti vildi ég nefna
fyrstu bók Normu E. Samúelsdóttur:
Næstsíðasta dag ársins. Undirtitill verks-
ins er „Dagbók húsmóður í Breiðholti“,
en í reynd virðist bókin vera skáldsaga um
konu sem ætlar að halda dagbók. í upp-
hafinu situr söguhetjan Elísabet ásamt
manni sinum Degi, i tveggja daga pásu á
Selfossi. Sumir fara i tvær vikur til Spánar,
en þessi stundarfriður dugir Betu til að
horfa úr fjarlægð á það lif sem hún annars
er á kafi i og hún ákveður að halda dagbók
á árinu sem fer i hönd: „A næsta ári ætla
ég að skrifa dagbók um konu eins og mig
mér til gagns og ánægju. Mér finnst ég
hafa svo mikið að skrifa um.“ (12)
Dagur og Beta eru verkafólk, foreldrar
þriggja barna og hafa nýverið fest kaup á
þriggja hérbergja íbúð i Breiðholti. Sem-
sagt þrælvenjulegt fólk i þrældómi íslands
i dag. Og eins og allt venjulegt fólk skera
þau sig einhversstaðar úr, Beta þjáist af
migreni, börnin hafa ofnæmi fyrir gerfi-
efnum. En þar sem leiðir skilja með þeim
og okkur hinum, er að frúin er siskrifandi:
„Ef fólk svona almennt sæi hvað ég
skrifa, að ég minnist nú ekki á Dag, þá
. . . það er eins gott að setja skrifbókina
hátt uppi skáp— fólk myndi sálgreina
mig svo um munaði. Eg er einfær um
það; til þess er leikurinn gerður!"
(116)
Samt er það ekki þessi skrifbók sem
lesandinn hefur á milli handanna, heldur