Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Blaðsíða 125

Þannig fer unaðssömum
augnablikum hins liðna.
Þau taka sig út úr
tímanum og ljóma
kyrrstæð, meðan hrynur
gegnum hjartað stund eftir stund.
Vesteinn Ólason.
BARNABÓKMENNTIR'
A undangengnum áratug hafa þau tíðindi
orðið í umræðu um bókmenntir á þessu
landi að allstór hópur fólks hefur tekið
s. n. barna- og unglingabækur alvarlegar
en tiddist og farið að skrifa um þær eins og
hverjar aðrar bókmenntir. Áður höfðu að
sönnu birst ritdómar á stangli í blöðum
og tímaritum en bókmenntafræðingar
áttu þá sjaldan hlut að máli heldur venju-
lega kennarar eða prestar, sem þá höfðu
meiri hug á uppölslugildi bókanna en
bókmenntalegu gildi.
Ég hygg enginn einstaklingur hafi átt
eins mikinn þátt í að hrinda alvarlegri
umræðu af stað og halda henni gangandi
og Silja Aðalsteinsdóttir. Frá því hún hóf
skrif i Þjóðviljann árið 1972 hefur hún
verið óþreytandi að leiðbeina höfundum
og útgefendum og tukta þá ef þörf var á.
Er mönnum jafnvel ekki grunlaust um að
hún hafi haft umtalsverð áhrif á gerð
barnabóka.
Og nú hefur Silja sýnt að hún lætur
ekki deigan siga og gefið út fyrstu sögu
íslenskra barnabóka, mikið ritverk, 402
tölusettar síður, þar af er texti (ofurlítið
myndskreyttur) á 354 blaðsíðum, af-
gangurinn skrár af ýmsu tagi.
I ritun bókmenntasögu eru algengastar
tvær stefnur. Önnur reynir fyrst og fremst
Umsagnir um bcekur
að gera grein fýrir meginlínum í þróun
bókmennta en ætlar lesendum sjálfum að
koma einstökum skáldverkum fyrir í þeim
ramma sem þannig fæst. Hin stefnan
reynir að vera altæk, gera einhverja grein
fyrir öllu eða því sem næst. Það er þessi
síðari leið sem Sílja Aðalsteinsdóttir fer í
riti sínu. Hún hefur lesið allar íslenskar
barna- og unglingabækur frá síðustu
tveim öldum og getur flestra þeirra að
einhverju. Mjög margar fá býsna viða-
mikla umfjöllun og gagnrýni (sem vitan-
lega getur verið jákvæðl). Þetta hefur
bæði mikla kosti og nokkra galla í för með
sér. Kostirnir eru vitanlega þeir að þarna
má fletta upp næstum hverju sem maður
óskar og fá a. m. k. hugmynd um efni eða
efnisflokk sem viðkomandi rit skipast í.
Þannig hlýtur þessi bók að verða ómetan-
leg handbók fyrir þá sem starfa á skóla-
söfnum og við kennslu. Hún gæti líka
orðið mjög gagnlegur leiðarvísir þeim
sem velja lestrarefni handa börnum sínum
eða annarra. Og í þriðja stað er vitanlega
mjög fróðlegt að sannfærast þarna um
hver kynstur hafa raunverulega verið
skrifuð og ætluð ungum lesendum. Og þó
er þarna einungis (eða næstum einungis)
fjallað um innlent efni, þýðinga lítið get-
ið. Linurit (bls. 242) sýnir þó að hlutur
þýðinga hefur frá því á fimmta tug aldar-
innar verið miklu stærri en hlutur frum-
samins efnis á bókamarkaði.
Á hinn bóginn er hætt við að stærð
bókarinnar dragi úr notagildi hennar.
Bæði mun ýmsum vaxa í augum að lesa
allan þann blaðsíðufjölda sem um er að
1 Silja Aöalsteinsdóttir: íslenskar bamabœkur
1780—1979. Mál og menning. Reykjavík
1981.
111