Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Page 127

Danski læknirinn Peter Anton
Schleisner skrifaði doktorsritgerð um
heilsufar Islendinga eftir komu sína
hingað árið 1847. Hann segir að hvergi
meðal siðmenntaðra þjóða í Evrópu
muni konur vinna eins mikið og á Is-
landi (64).
„Fyrir 50 árum sagði húsmæðrakenn-
ari við nemendur sína: „Það á að vera
mesta hamingja í lífi ykkar að þvo eigin-
manninum um fæturna.““ (86)
Rakin er saga Guðrúnar Þorleifsdótt-
ur sem var kaupakona í Árnessýslu árið
1916. Hún neitaði að þjóna kaupa-
manni, var rekin úr vistinni, kærði vist-
rofin og fékk sér dæmdar skaðabætur
fyrir rétti (230-32).
„Hreppstjóri einn á Suðurlandi var
sárhryggur og grét þegar sonur hans —
hreppstjórasonurinn — fór að mjólka
kýrnar fyrir konu sína sem gekk með 12.
barnið.“ (248)
Tíndir eru saman góðir vitnisburðir
um það sem ég man líka eftir að hafa
heyrt talað um sem strákur, að karla-
starfið að slá hafi verið léttara en
kvennastarfið að raka (392).
Lögreglan í Reykjavík var óánægð
með að trésmíðaneminn Ragnheiður
Berthelsen gengi í buxum á götum úti.
Og þetta hefur 99 ára gamall maður sagt
Önnu í síma árið 1975 (446, 449).
Það er nokkur galli á þessu mikla
heimildasafni hvað efnisröð er víða
óskipuleg, mikið um að kaflar skarist að
efni og sömu atriði komi fyrir á fleiri en
einum stað. Þannig kemur undirkafli um
dúntekju og dúnhreinsun allt í einu inn í
kafla um kjör vinnufólks á 19. öld (406—
13). Löngu fyrr er þó kafli sem heitir
Matarkista við sjóinn (178—92), og er
þar meðal annars sagt frá eggjatínslu,
fuglaveiðum og kofnafari. Um skyldur
vinnukvenna að draga klæði af körlum
Umsagnir um bækur
og þjóna þeim, eins og það var kallað að
þvo föt þeirra, þurrka og bæta, er fjallað
á að minnsta kosti þrem stöðum (64—
67, 229-32, 393-94).
Nú er sannarlega mikill vandi og að
vissu leyti óleysanlegur að skipuleggja
svona efni þannig að lesendur rati ævin-
lega á réttan stað og allt njóti sín þar sem
þess þarf með. En hér eru gallarnir á
efnisröð þeim mun bagalegri fyrir það
að engin atriðisorðaskrá er í bókinni.
Höfundur segist ekki hafa lagt í svo
tímafrekt verk (14), og lái ég henni það
ekki. En það er skaði að Kvennasögu-
safnið skuli ekki vera svo efnum búið að
geta ráðið mann til að vinna svona verk.
Vonandi á því eftir að vaxa svo fiskur
um hrygg að það geri það og gefi skrána
út sérprentaða — eða með annarri útgáfu
bókarinnar.
Mestur fengur er að því sem bókin
segir frá síðasta skeiði gamla búskapar-
lagsins til sjávar og sveita. Um elstu og
yngstu sögu okkar tekst höfundi miður
að leggja verulega nýtt til málanna og ná
fram yfirlitsmynd. Um elstu söguna tín-
ir höfundur oft til stök dæmi úr sögum
og lögum sem aðrir hafa notað áður,
stundum án þess að vísa til helstu fræði-
rita um efnið. I kaflanum „Búr það er
konur hafa matreiðu i“, um matargerð-
arstaði að fornu (90—93), er ekki vísað í
önnur fræðirit en Íslendinga sögu Jóns
Jóhannessonar, grein Margrétar Her-
mannsdóttur um uppgröftinn í Herjólfs-
dal og leiðarvísi eftir Kristján Eldjárn
um Stöng í Þjórsárdal. Hér eru látnar
ónotaðar fjölmargar skýrslur og fræði-
greinar sem eru til um fornleifaupp-
grefti, auk bókar Arnheiðar Sigurð-
ardóttur, Híbýlahættir á miðöldum, sem
þó er í heimildaskrá bókarinnar.
Um yngstu söguna tekur höfundur
fram í formála að hún hafi sleppt megn-
525