Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Qupperneq 94

en áin Varmá rennur þar til sjávar, þá er
þessi aldur almennt í góðu samræmi við
vitneskju okkar um hvenær búið var að
Hrísbrú frá víkingatíma að kristnitöku.
Verslun, ferðir og aðflutningur fólks
skiptu miklu máli fyrir íbúa Mosfells-
sveitar á víkingatímum og á miðöldum.
Mosfellsdalur var efnahagslegur og
menningarlegur tengiliður á Norður-
löndum og í Evrópu vegna hafnarinnar í
Leiruvogi. Margar spurningar vakna um
uppruna íbúanna á Mosfelli vegna
hafnarinnar í Leiruvogi og einnig vegna
lýsinga úr Íslendingasögunum. Mikið er
deilt um uppruna landnámsmanna
Íslands og greiningar okkar á beina-
grindum frá 10. og 11. öld gætu varpað
ljósi á ýmislegt hvað þetta varðar. MAP
er meðal fyrstu rannsókna þar sem
notast er við greiningu ísótópa á
glerungi í tönnum manna til að finna
fæðingarstað eða æskustöðvar þeirra
einstaklinga sem grafnir hafa verið upp.
Magn stöðugra strontium ísótópa í
grunnvatni er mismunandi eftir land-
svæðum, og eldfjallabergtegundir Ís-
lands eru mjög frábrugðnar bergi annars
staðar á Norðurlöndum. Munurinn á
gömlum berggrunni Noregs og ungu
eldfjallaumhverfi Íslands gerir okkur
kleift að greina hvort tennur einstak-
lingsins mynduðust á meðan við-
komandi bjó á Íslandi eða annars staðar
á Norðurlöndum. Þetta er hægt því mis-
munandi er eftir svæðum hvernig
ísótópísk gildi yfirfærast í kalkvefi í
tönnum viðkomandi.
McMaster háskóli hefur rannsakað
ísótópa í beinagrindum þriggja ein-
staklinga sem grafnir voru að Mosfelli
og virðast allir hafa verið fæddir og
uppaldir á Íslandi (Schwarcz, H. og A.
Dickin handrit, bls. 84-85).

Kirkjuhóll

Mannvistarleifarnar á Kirkjuhóli eru
fjölbreyttar en kolefnisgreiningar, jarð-
fræði, gjóskulagafræði og umbúnaður
við greftrun virðast benda til almennrar
þróunar frá víkingatíma og fram yfir
kristnitöku. Niðurstöður fornleifarann-
sóknanna gefa vísbendingar um fjöl-
breytta greftrunarsiði á Hrísbrú, einkum
í kringum árið 1000. Þrjú mismunandi
byggingaskeið hafa verið skilgreind á
Kirkjuhóli. Fyrsta tímabilið einkennist
af sorphaug og löskuðum torfveggjum.
Ofan á þessum sorphaugum eru óskadd-
aðar byggingaleifar kirkju sem er um-
kringd af gröfum frá sama tíma og hafa
þær verið kolefnisgreindar til 10. og 11.
aldar (myndir 3-4). Í efsta laginu fund-
ust leifar af byggingu sem notuð hefur
verið til landbúnaðar, hugsanlega
hrunið fjárhús. Jarðlagagreining og leir-
kerabrot frá síðari tímum í þessari litlu
byggingu sýna að hún er mörgum
öldum yngri en landnámsöld. Efna-
fræðileg og jarðfræðileg greining á
gjóskulögum og kolefnisgreiningar sem
gerðar voru árið 2002 staðfesta að leifar
elsta torfhússins og sorphaugsins þar
hjá, ásamt grafreit og undirstöðum
kirkjunnar, eru frá 10. og 11. öld. Elstu
mannvistarlögin á Hrísbrú, gætu verið
frá því um 900 og eru greinilega eldri
en kirkjan. Það er tilgáta sem við
munum kanna við rannsóknir í fram-
tíðinni. Landnáma segir einmitt að
Þórður Skeggi hafi sest að í Mosfells-
sveit um árið 900.
Meðal byggingarleifa kirkjunnar sem
grafnar voru upp á Kirkjuhóli árið 2002,
fannst vel varðveittur steinhlaðinn
grunnur suðurveggs kirkjukórsins
(mynd 5). Árið 2003 var haldið áfram
þar sem frá var horfið árin 2001 og
2002 og þá komu í ljós austur- og __________
94
Valdamiðstöð í Mosfellsdal