Morgunblaðið - 26.02.2015, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2015
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
„Í þessari skýrslu greining-
ardeildar Ríkislögreglustjóra er
verið að halda fram ákveðnum hlut-
um eins og því að hér sé viss hætta
á hryðjuverkum fyrir hendi,“ sagði
Brynjar Níelsson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins og varaformaður
skipulags- og eftirlitsnefndar Al-
þingis, í samtali við Morgunblaðið,
„og ég tel að það þurfi að skoða það
gaumgæfilega hvað þeir hjá grein-
ingardeildinni hafa fyrir sér í þeim
efnum“.
Brynjar segir að hann hafi alltaf
verið skeptískur á það að rannsókn-
arheimildir lögreglu væru auknar.
„Það þyrfti þá að vera að mjög af-
mörkuðu leyti, þannig að heimild-
irnar væru ekki almenns eðlis, og
það væri búið að sýna fram á hættu
og ógn og að eftirlit Alþingis og
dómstóla væri mjög traust og gott,
þannig að tryggt væri að lögreglan
færi ekki út fyrir sínar rannsókn-
arheimildir,“ sagði Brynjar.
Gunnar Bragi Sveinsson, utan-
ríkisráðherra og þingmaður Fram-
sóknarflokksins, sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að miðað við þá
voðaatburði sem átt hefðu sér stað í
löndum ekki svo fjarri okkur upp á
síðkastið kæmi það sér ekki á óvart
að lögreglan hér á landi legði til að
hættustigið væri hækkað.
Kemur til greina
„Hvað varðar þá þörf um auknar
rannsóknarheimildir, sem greining-
ardeild Ríkislögreglustjóra telur að
sé fyrir hendi, þá er það eitthvað
sem mér finnst koma til greina. Það
þyrfti að sjálfsögðu að skoða vel
hvernig það væri útfært og hvernig
eftirliti með beitingu slíkra heim-
ilda væri háttað,“ sagði Gunnar
Bragi.
Fagnar opinni umræðu
„Það er auðvitað mikilvægt að
fylgjast stöðugt með hættu af þess-
um toga en það verður einnig að
gæta þess að lesa ekki of mikið í
einstaka afmarkaða atburði,“ sagði
Árni Páll Árnason, formaður Sam-
fylkingarinnar, í samtali við Morg-
unblaðið. Árni Páll segir að sam-
fylkingarþingmenn hafi tekið þátt í
vinnu allra flokka um breytingar á
löggjöf um útlendinga á vegum inn-
anríkisráðuneytisins og hann fagni
því að Ólöf Nordal innanrík-
isráðherra hafi stigið ákveðin skref
í átt til opinnar umræðu um þessi
mál og skoðanaskipta og að hún
vilji efna til opinnar umræðu um
það hvort það er þörf á auknum for-
virkum rannsóknarheimildum.
Tryggja lýðræðislega umgjörð
„Við höfum bitra reynslu af ára-
tuga misbeitingu forvirkra rann-
sóknaheimilda í pólitískum til-
gangi,“ sagði Árni Páll, „og við
höfum líka nýlegt dæmi frá síðasta
ári þar sem lögreglan var með alls
konar áform um vopnabúnað og
vopnaburð sem ekki hafði lotið lýð-
ræðislegu eftirliti. Þess vegna er
auðvitað það fyrsta sem þarf að
gera að tryggja lýðræðislega um-
gjörð utan um beitingu allra víðtæk-
ari heimilda verði það niðurstaðan
að heimila þær, hvort sem það er á
sviði aukinna forvirkra rannsókna-
heimilda eða aukins búnaðar eða
annað slíkt. Svo er mikilvægt að
meta með efnislegum og vönduðum
hætti hverjar hætturnar eru.“
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstri grænna og formaður skipu-
lags- og eftirlitsnefndar Alþingis,
segir að innan lögreglunnar og á
vettvangi stjórnmálanna hafi alltaf
verið fyrir hendi vilji til að koma
hér upp leyniþjónustu á borð við
þær sem margar aðrar þjóðir búi
við. „Sem betur fer hafa önnur við-
horf bæði innan lögreglunnar og
stjórnmálanna orðið yfirsterkari og
eftirlits- og njósnaríkinu hefur verið
hafnað,“ sagði Ögmundur í samtali
við Morgunblaðið.
Teldi hið mesta óráð
Hann segir að hér sem annars
staðar sé til veikt fólk sem hætta er
á að vinni sér og öðrum mein og það
góða við þessa skýrslu lögreglunnar
sé að þar skuli kallað eftir samráðs-
vettvangi löggæslu og heilbrigðis-
og félagsþjónustu til að taka á slíku.
„Síðan er vissulega til fólk sem
hefur glæpsamlegan ásetning um að
vinna öðrum tjón. Íslenska lög-
reglan í góðri samvinnu við stjórn-
völd hefur á undanförnum árum
unnið mikið þarfaverk í baráttu við
skipulögð glæpasamtök og haft þar
verulegan árangur. Þessum aðilum
þarf að vera hægt að fylgjast með
en undir mjög ströngum skil-
yrðum,“ segir Ögmundur.
Ögmundur telur að þeir sem vilji
koma á fót leyniþjónustu hér á landi
vilji notfæra sér fréttir af ferðum
ISIS-manna um íslenskar flughafnir
til að koma hér á fót leyniþjónustu.
„Því er ég algerlega mótfallinn og
teldi hið mesta óráð,“ segir Ög-
mundur.
Tryggja þarf fullt eftirlit
Helgi Hrafn Gunnarsson, Píröt-
um, segir að hann leggist gegn því
að lögreglan fái auknar rannsókn-
arheimildir að óbreyttu. „Einu sinni
í skjalinu er minnst á dómstóla. Þar
segir: „Veita þarf lögreglu-
yfirvöldum sambærilegar heimildir
á sviði hryðjuverkavarna og gert er
í nágrannaríkjum, en jafnframt að
tryggja fullt eftirlit Alþingis og
dómstóla með slíkum heimildum.“
Þetta er það sem er grundvall-
aratriði fyrir heimildir lögreglu í
öllum frjálslyndum lýðræðisríkjum.
Þessi mál eru hreinlega í molum
hér á landi, eins og er,“ sagði Helgi
Hrafn í samtali við Morgunblaðið
um skýrslu greiningardeildar Rík-
islögreglustjóra.
„Mín afstaða er sú, ef á að auka
valdheimildir lögreglu, að lögreglan
þarf fyrst að sýna meiri ábyrgð
gagnvart því hvernig hún beitir
þeim valdheimildum sem hún þegar
hefur. Og við á Alþingi og dóm-
stólar þurfum að sýna meiri ábyrgð
gagnvart því að hafa ferla eins og
dómstóla virka þannig að þeir veiti
lögreglunni raunverulegt aðhald,“
sagði Helgi Hrafn.
Hann bendir á, máli sínu til
stuðnings, að lögreglan fái nánast
undantekningalaust heimild til hler-
unar þegar eftir henni er sóst.
Sömuleiðis telur hann til skammar
hvernig lögreglan hótar oft beitingu
handtökuheimildar til þess að leita
á fólki.
Mannréttindi séu virt
Óttarr Proppé, þingmaður
Bjartrar framtíðar, sagði í samtali
við Morgunblaðið að hann hefði
ekki forsendur til þess að meta það
að Ríkislögreglustjóri hefði hækkað
hættustig gagnvart hryðjuverka-
hættu hér á landi í meðallag úr
lágu.
Hann bendir á að þegar rætt er
um að auka forvirkar rannsókn-
arheimildir lögreglu þá sé það í
raun og veru bara annað orð yfir
njósnir, enda sé rætt um njósna-
deildir í löndunum í kringum okkur.
„Það er nokkuð sem ég set mik-
inn fyrirvara við að verði komið á
fót hér á landi. Það er mjög mik-
ilvægt í allri umræðu um rann-
sóknir á glæpum og mögulegum
glæpum að tryggt sé að mannrétt-
indi einstaklinga séu virt og njóti
alltaf vafans,“ sagði Óttarr.
„Þetta er erfið umræða en við
vitum að það eru viðsjárverðir
tímar. Það höfum við séð und-
anfarin ár, bæði í nágrannalönd-
unum og víðar,“ sagði Óttarr.
Óttarr bendir á að við séum alltaf
að þróa okkur í að leggja betur mat
á hættu, ekki bara hryðjuverkaógn,
heldur ekki síður hættu á nátt-
úruhamförum. „Það skiptir öllu
máli í svona hættumati að það sé
traust, vel unnið og vel rökstutt. Að
meta hættu á óunnum glæpum,
hryðjuverkum, verður alltaf mats-
kennt,“ sagði Óttarr.
Þingmenn ekki alveg sannfærðir
 Þverpólitísk samstaða á Alþingi um að eftirlit með beitingu aukinna rannsóknaheimilda lögreglu,
verði þær á annað borð heimilaðar, þyrfti að vera öflugt og traust, af hálfu Alþingis og dómstóla
Morgunblaðið/Rósa Braga
Samhljómur Það er viss samhljómur meðal þingmanna um að eftirlit þurfi að vera traust og skilvirkt af hálfu Al-
þingis og dómstóla fái lögreglan auknar rannsóknarheimildir til þess m.a. að berjast gegn hryðjuverkavá.
Ögmundur
Jónasson
Árni Páll
Árnason
Gunnar Bragi
Sveinsson
Brynjar
Níelsson
Helgi Hrafn
Gunnarsson
Óttarr
Proppé