Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.02.2015, Qupperneq 44

Reykjavíkurbréf 06.02.15
Ó
þekktarangar tilverunnar eru
einatt „teknir á teppið“ þegar
þeir hafa farið yfir strikið. Á
Akureyri hét það að kalla menn
„á beinið“. Það er raunar orðið
altækt hugtak líka og er þeirrar
gerðar að fáir efast um að það sé gróið og gilt, senni-
legur jafnaldri tungutaks Njálu eða annarra ágætra
bóka.
Beinið er meinið
En á skrifstofu meistara Menntaskólans þar nyrðra
var í tíð Sigurðar Guðmundssonar hvalbein mikið og
mun það þar enn og sagt er að engum nemanda þyki
gott að vera vísað þar til sætis.
Það eiga teppið og beinið sameiginlegt að þangað
sækja menn sjaldnast að fyrra bragði. En í stjórn-
málum eru hins vegar til fræg dæmi um hið gagnstæða
og ekki er sjaldgæft að menn komi sigri hrósandi eftir
að hafa boðið sjálfum sér á bein eða teppi.
Forsætisráðherrar og forsetar ESB-landa tala
gjarnan digurbarkalega áður en þeir sækja nætur-
fundi, sem binda skara álfunnar ár og síð eftir að
morgnar á ný.
Leiðtogarnir berja sér á brjóst við brottför. Þeir
muni aldrei kyngja nýju krafsi af fullveldi þjóðar sinn-
ar. Við heimkomu segja þeir að þótt því sé haldið fram
að þeir hafi beygt sig og kyngt þá sé hitt réttara að þeir
hafi fengið svo mikið svigrúm í tíma, orðalagi og horn-
klofum að allir aðrir í Brussel hafi staðið á öndinni.
Ónafngreindur háttsettur embættismaður hefði meira
að segja hvíslað að forsætisráðherrann (sá sem á í hlut
hverju sinni) hefði fengið allt fyrir ekkert.
Blóðblettir á teppi
Frægasta dæmið um stjórnmálamann sem bauð sjálf-
um sér á teppi óknyttastráka er auðvitað Neville
Chamberlain.
Hann kom brattur til baka frá München, veifandi
sigurreifur plaggi sem hann hafði sjálfur undirritað
ásamt tveimur mestu höfðingjum álfunnar á þeim
tíma. Sagði hann þessar undirskriftir hvorki meira né
minna en tryggja „frið um okkar daga“. Chamberlain
var fagnað sem einstæðri þjóðhetju og nánast allir fjöl-
miðlar Breta struku honum og kjössuðu og kannanir
sýndu að yfirgnæfandi hluti þjóðarinnar var sama
sinnis.
Það hefur hentað í síðari tíma sögu að sleppa að geta
þess að Roosevelt forseti studdi stefnu Chamberlains
heilshugar og hrósaði þessu framtaki hans í hástert.
En pörupiltarnir, sem heimurinn hefði þurft að kalla
sjálfa á teppi og bein á þessum tíma, meintu ekki eitt
einasta orð sem var á þeim pappír sem þeir páruðu
undir.
Sjö árum eftir að undirskriftirnar þornuðu lágu tugir
milljóna manna í valnum. Viðurstyggð eyðilegging-
arinnar var meiri en nokkrum ófriði mannkynssög-
unnar hafði tekist að skaffa fram að því.
Og þeir tveir, sem Chamberlain tók sem trúverðuga
ábyrgðarmenn friðar til framtíðar, voru báðir horfnir
úr heimi. Annar hafði verið hengdur öfugur upp á
borgarhlið á Ítalíu, en hinn náði nýgiftur að skjóta sig
og síðan voru síðustu bensíndroparnir, sem fundust í
höfuðborg Þýskalands, notaðir til að brenna brúð-
hjónin til ösku. Þeir dropar voru dýrir en þeim var vel
varið.
Leyfilegt að reyna allt
Það þykir sjaldnast vera gagnlegt eða hæfilegt að
draga Hitler og nóta hans inn í nútímaumræðu, enda
samdóma álit að þá sé æði langt seilst og jafnvel óbeint
og óviljandi verið að milda mynd óhugnaðarins með því
að stilla óverðugum samlíkingum andspænis honum.
Aðþrengdir Grikkir stilla sig ekki alveg um slíkar
samlíkingar í baráttu sinni nú. Þeir telja að í fyrsta lagi
sé nútímaleg tilvera þeirra í húfi. Í annan stað hafi þeir,
sem þolendur herja nasismans og lögreglu hans, ríkari
rétt til að vísa til óhæfuverkanna en ýmsir aðrir. Og í
þriðja lagi telja þeir að Þýskaland nútímans hafi ráðið
mestu um hve óbilgjörn skilyrði voru sett fyrir „hjálp“
við Grikkland.
Þótt það Þýskaland beri vissulega ekki ábyrgð á
voðaverkunum fyrir tæpum 75 árum sé þar þó enn
veikan blett að finna. Í vonlítilli stöðu verði fámenn
þjóð að nýta sér það.
Í ritstjórnargreinum þessa blaðs var hallast að því
strax eftir að úrslit grísku kosninganna lágu fyrir að
ESB myndi reyna að standa að mestu af sér kröfur
Grikkja og þar með þær undirliggjandi hótanir sem
þeim fylgdu. Af áróðursástæðum yrðu þó minniháttar
tilslakanir boðnar fram. Ástæður þessa væru þær að of
mikil áhætta myndi fylgja því að láta undan. Einkum
stjórnmálaleg áhætta en einnig nokkur fjárhagsleg
áhætta.
Fylgst hefur verið af áhuga með þróuninni síðar.
Gríski forsætisráðherrann og fjármálaráðherra hans
gerðu víðreist um Evrópu fljótlega eftir að þeir hlutu
sín embætti. Nokkra athygli vakti hversu ólíkar við-
tökur þeir fengu í hásölum landa Evrópu. Það end-
urspeglaði auðvitað ólíka stöðu þeirra ríkja sem áttu í
hlut. Ýmsum forystumönnum ESB-landa er illa við
meinta þráhyggju Þjóðverja um fjármálalegt aðhald.
Grísku forystumennirnir spiluðu einnig á bæði borð.
Þeir sögðu að alls ekki stæði til að neita að greiða
skuldir Grikkja. (Annað varð þó ekki lesið út úr ræðum
þeirra og stefnuskrám í nýliðnum kosningum). Nú
sögðust þeir aðeins vilja fá önnur og sanngjarnari
tímamörk á greiðslum og einnig að sanngjörn viðmið
kæmu til. Þau viðmið væru þó fjarri því að þýða að
Grikkland ætlaði ekki að greiða skuldir sínar upp í
topp. Aðeins að miða yrði við þróun hagvaxtar í Grikk-
landi.
Óvæntir bandamenn, vonir vakna
Viðtökurnar sem Grikkir fengu framan af í sinni ferð
bentu til þess að hótanir evruríkja og kommissara, sem
hafðar voru uppi í aðdraganda grísku kosninganna,
hefðu verið dregnar til baka að svo miklu leyti sem
nokkuð hefði verið að marka þær.
Breski fjármálaráðherrann, sem er að vísu svo hepp-
inn að vera utan evrusvæðisins, sagði eftir fundinn með
gríska fjármálaráðherranum að á meðan deilan við
Grikkland væri óleyst væri hún mesta ógnun sem evr-
ópskt efnahagslíf stæði frammi fyrir og þar með að
nokkru Bretar. Mörgum þótti Osborne taka óþarflega
dramatískt til orða en kannski hafði gríski gesturinn
þessi dramatísku áhrif á hann. Ummæli Osbornes
þóttu styrkja stöðu Grikkja. Næst blandaði Obama
Bandaríkjaforseti sér óvænt í málið og sagði að (Evr-
ópuríkin) gætu ekki haldið áfram að kreista þjóð þar
sem hagvöxturinn hefði fallið um heil 25%, atvinnuleysi
stæði í sömu tölu og atvinnuleysi æskumanna væri tvö-
falt þetta. Þarna væri augljóslega ekkert til að kreista.
Þessar yfirlýsingar glöddu menn mjög í Grikklandi
og þar var strikað yfir athugasemdir forsetans um að
grísk skattheimta hefði lengi verið í molum.
Eftir því sem leið á ferðina þótti mönnum og auðvit-
að fjármálamarkaðnum, þar sem óskhyggjan hefur
skrifstofu í hæsta turninum á svæðinu, að augljóst
væri orðið að nú stefndi í sátt um grísku skuldirnar.
Aþena, Berlín
og Brussel.
En af hverju Moskva?
*Hafi þau Hollande og Merkelóskað eftir því að fá að koma ogsetjast á stóra hvalbeinið hjá Pútín í
Kreml skiptir miklu hvað það var
sem rak þau þangað.
44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8.2. 2015