Morgunblaðið - 07.03.2015, Síða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. MARS 2015
Um miðjan síðasta
mánuð birtust þær
gleðifregnir á vef
velferðarráðuneytisins
að hefja ætti undir-
búning útboðs á nýjum
Landspítala. Eins og
flestum er ljóst hafa
undanfarin ár verið uppi
háværar raddir um
nauðsyn byggingar nýs
hátæknisjúkrahúss
Landspítalans þar sem
aðstaðan í núverandi
byggingum hefur verið
harðlega gagnrýnd, m.a.
vegna lélegs tækjakosts
og ónógs viðhalds en
e.t.v. fyrst og fremst
þrengsla fyrir þá starf-
semi sem á að geta farið
fram á LSH.
Hinn 26. september
síðastliðinn talaði Páll
Matthíasson, forstjóri Landspít-
alans, um að verulega hefði þrengt
að klínískri starfsemi síðustu ár og
aðstaða sjúklinga og starfsfólks
væri óviðunandi. Verið væri að grípa
til lausna eins og þeirra að reisa létt-
byggingar úr gámum á Hringbraut-
arlóð.
Landsbyggðin þrengir
að starfsemi LSH
Skal engan undra. Miðað við þá,
að því er virðist, markvissu stefnu
velferðarráðuneytis að draga úr
þjónustu við landsbyggðina, þar
sem hver skurðstofan á fætur ann-
arri hefur nú lokað dyrum sínum
vegna fjárhagsörðugleika stofnana,
er sjúklingum því vísað í ört vaxandi
mæli til þjónustu við Landspítala –
háskólasjúkrahús með tilheyrandi
óöryggi fyrir þau byggðarlög og
auknum kostnaði og óhagræði fyrir
þjónustuþegana. Skal því engan
undra að þröngt sé um bæði sjúkl-
inga og starfsfólk LSH.
Fæðingartíðni hrunið um 80% í
Vestmannaeyjum
Á árunum 2009-2014 hefur fæð-
ingartíðni í Vestmannaeyjum farið
úr fjörutíu á ári í níu eða sem sam-
svarar fækkun fæðinga um 77,5%. Á
svipuðum tíma eða á árunum 2009-
2013 hefur fæðingum á Sauðárkróki
fækkað um 87%, í Keflavík 70%, á
Selfossi 65% og Ísafirði 31,5%. En
hver er ástæðan að baki þessari
gríðarlegu fækkun? Jú, konur vilja
öryggi og hafa val um deyfingu við
fæðingu en þar sem skurð- og fæð-
ingarþjónusta við landsbyggðina
hefur verið skert stórkostlega leita
barnshafandi konur þaðan í stór-
auknum mæli eftir þjónustu LSH
sem þýðir að sjálfsögðu meira álag á
starfsfólk og húsnæði LSH ásamt
gríðarlegu óhagræði, vinnutapi og
kostnaði fyrir þessar landsbyggðar-
konur og þeirra fjöl-
skyldur.
Hlutdeild LSH í öll-
um fæðingum á land-
inu hefur þannig hægt
og þétt aukist frá því
að vera um 70% und-
anfarinn áratug í það
að vera 76,2% í dag.1)
Nú 1. mars síðast-
liðinn er eitt ár liðið
frá því að Hreiðrið var
lagt niður og sameinað
fæðingargangi á LSH
og geri ég fastlega ráð
fyrir því að vaxandi
álag fæðingarþjónustu
höfuðborgarinnar við
barnshafandi lands-
byggðarkonur hafi þar
haft sitt að segja.
Getum við stigið
út fyrir kassann?
Sem heilbrigð-
isstarfsmaður geri ég
mér fulla grein fyrir
þeirri brýnu þörf á fullnægjandi
starfsaðstæðum sem nauðsynleg er
fyrir það stig þjónustu sem við vilj-
um geta boðið upp á í íslensku heil-
brigðiskerfi. Ég er engan veginn að
halda því fram að stóraukin þörf
landsbyggðarfólks á þjónustu við
LSH sé eina orsök húsnæðisvanda
Landspítalans. Hins vegar sem íbúi
á landsbyggðinni furða ég mig á
þeim fjölda vel útbúinna sjúkrahúsa
sem standa jafnan hálftóm og bók-
staflega aðgerðalaus mánuðum og
jafnvel árum saman en er oftar en
ekki jafn vel viðhaldið ef ekki betur
en sjálfum Landspítalanum. Hvernig
væri að velferðarráðuneytið myndi
skoða það af fullri alvöru hvort hægt
væri að slá þarna fjölmargar flugur í
einu bylmingshöggi? Flytja afmark-
aða þjónustuþætti Landspítalans til
hinna mismunandi og ólíku byggða-
kjarna á landinu sem búa í dag við
verulega skert öryggi, skerta heil-
brigðisþjónustu og jafnvel enga fæð-
ingarþjónustu. Með því móti væri
möguleiki á að létta álagi á sjúkling-
um, starfsfólki og húsnæði Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss og um leið
nýta það góða húsnæði sem fyrir
hendi er víða á landsbyggðinni eins
og í Vestmannaeyjum, Reykja-
nesbæ, Selfossi, Patreksfirði og
Sauðárkróki svo dæmi séu tekin.
Þannig mætti bæta þjónustu við
þennan hóp Íslendinga sem vissu-
lega eiga, líkt og þeir góðu íbúar sem
búa á höfuðborgarsvæðinu, skilið að
búa við það öfluga heilbrigðiskerfi
sem við erum í óðaönn að byggja
saman upp.
1) Unnið m.a. úr tölum úr skýrslu
frá Fæðingarskráningunni fyrir árið
2013.
Landsbyggðarvanda-
mál Landspítalans
Eftir Hildi Sólveigu
Sigurðardóttur
» Á árunum
2009-2014
hefur fæðing-
artíðni í Vest-
mannaeyjum
farið úr fjörutíu
á ári í níu.
Hildur Sólveig
Sigurðardóttir
Höfundur er sjálfstætt starfandi
sjúkraþjálfari við HSU-Vest-
mannaeyjum, bæjarfulltrúi
Sjálfstæðisflokks og forseti
bæjarstjórnar Vestmannaeyja.
Morgunblaðið birti
þann fimmta þessa
mánaðar grein eftir
Jón Steinar Gunn-
laugsson undir heitinu
„Doktor Egill“ sem
vakti undrun mína
bæði fyrir það sem þar
er skrifað um Egil
Helgason og það sem
skrifin segja um Jón
Steinar. Dómar um
Egil hefjast á þessa leið: „Hann er
gagnrýnandinn sem með sjónvarps-
þáttum sínum oft ræður því hvort
birt listaverk hljóti náð fyrir augum
almennings.“ Ef að er gáð fela þessi
orð í sér viðurkenningu á vinsældum
og áhrifum Egils í hlutverki hans
sem þáttastjórnanda. Enginn nær
slíkum áhrifum í starfi sínu án þess
að njóta virðingar og trausts, verkin
skapa vinsældir og áhrif. Jón Steinar
heldur síðan áfram með orðum sem
segja meira um hann en Egil: „Hann
hefur hins vegar orðið ber að því að
láta geðþóttasjónarmið sjálfs sín
ráða hvort hann fjallar um birt verk.
Í öðrum tilvikum hefur hann fjallað
um verk í því skyni að rakka þau nið-
ur.“ Þáttastjórnandi, sem tekur að
sér að fjalla um bækur,
verður að velja hvaða
bækur eru teknar fyrir.
Að tengja það geð-
þóttasjónarmiði felur í
sér einhvers konar róg
þegar ekki er skýrt
hvað veldur niðrandi
notkun orðsins,
óánægjunni sem það
vitnar um. Það gildir
líka um framhaldið: „Í
öðrum tilvikum hefur
hann fjallað um verk í
því skyni að rakka þau
niður.“ Fólk, sem tekur að sér að
fjalla um bækur opinberlega, verður
vitaskuld að kynna sér þær og láta
skoðun sína í ljós. Það glatar virð-
ingu og áhrifum ef lof eða last virðist
órökstutt. Sá sem heldur því fram að
maður í slíku hlutverki taki verk til
umfjöllunar „í því skyni að rakka
þau niður“ án þess að skýra mál sitt
með dæmum gerir sig að rógbera.
Í lokin er þó lengst gengið í róg-
burðinum og fullyrt: „Enginn þarf
að efast um að dr. Egill er hávaða-
samur boðberi pólitísks rétttrúnaðar
á Íslandi og hefur alltaf sömu höf-
unda í hávegum í þáttum sínum í rík-
isfjölmiðlinum. Þeir höfundar eru
flestir steyptir í sama pólitíska mót-
ið.“ Hér er komið að lesanda mínum
að meta sannleiksgildi fullyrðing-
anna. En ég leyfi mér að setja hér á
blað af gefnu tilefni, að lengi hef ég
undrast hve vel stjórnanda Kiljunn-
ar hefur tekist að halda jafnvægi
milli reyndra höfunda og byrjenda,
erlendra og innlendra, skáldsagna
og ljóðabóka, skáldverka og fræði-
rita. Efnisval hans og umfjöllun þyk-
ir mér vitna um ást á viðfangsefninu,
víðsýni og fágæta þekkingu. Enda
sagt að maðurinn hafi frá unga aldri
verið að sniglast í bóka- og blaða-
skotum Reykjavíkur – og svamlar af
einstökum krafti í hinu breiða bóka-
flóði Íslands. Vonandi eru fleiri en ég
á því að hafna beri kröfu í lok um-
ræddrar greinar um að lokað verði
fyrir „trúboð“ Egils Helgasonar í
ríkisútvarpinu.
Rætin árás á Egil
Eftir Hörð
Bergmann »Efnisval hans og
umfjöllun þykir
mér vitna um ást á við-
fangsefninu, víðsýni
og fágæta þekkingu.
Hörður Bergmann
Höfundur er kennari og rithöfundur
og var fyrrum formaður Hagþenkis –
félags höfunda fræðirita og kennslu-
gagna.
jonogoskar.is Sími 5524910 Laugavegi 61 Kringlan Smáralind
Fermingartilboð
20% afsláttur
Danish Design – falleg gæðaúr
á frábæru verði.
Tilboðsverð frá
14.900
20%afsláttur
kr.
PIPA
R\TBW
A
•
SÍA
•
15116
5
Frans páfi sagði í
ávarpi á Péturstorgi
um daginn að gömlu
fólki ætti að sýna um-
hyggju og virðingu og
að ekki ætti að um-
gangast gamalt fólk
eins og geimverur. Og
það væri dauðasynd að
útiloka gamalt fólk frá
mannlegu samfélagi.
Hann bætti við að við
sjálf værum gamla fólkið, fyrr eða
síðar, þó að menn vilji ekki hugsa þá
hugsun til enda. Að lokum sagði hann
að ef að fólk lærði ekki að annast og
virða eldra fólk, munu þeir sömu
hreppa sömu hlutskipti þegar þeirra
tími komi. Sterkt að orði
kveðið enda mun þessi
páfi ekki hafa talað neina
tæpitungu frá því að hann
tók við þessu æðsta emb-
ætti kristinna manna.
Allmargir þurfa á
plássi á hjúkrunarheimili
að halda þegar aldur fær-
ist yfir og heilsan bilar.
Þó að dvöl á hjúkr-
unarheimili geti eðli máls
samkvæmt ekki talist
vera búseta á eigin heim-
ili, er hægt að gera margt
til að nálgast þá tilfinningu. Mörk,
hjúkrunarheimili, er rekið í anda
Eden-stefnunnar. Í henni er meðal
annars lögð mikil áhersla á sjálfstæði
og sjálfræði þeirra sem búa hjá okkur.
Að leyfa þeim að ákveða allt það sem
þeir geta í daglegu lífi, svo fram-
arlega að ákvarðanir þeirra gangi
ekki á hlut annarra heimilismanna.
Auðvitað geta ekki allir tekið þessar
tiltölulega einföldu ákvarðanir og er
þeim þá hjálpað með það. Fleiri atriði
felast í Eden-stefnunni. Til að útrýma
einmanaleika, leiða og hjálparleysi,
sem hrjáir marga heimilismenn
hjúkrunarheimila, leggjum við
áherslu á að fá börn og unglinga í
heimsókn sem oftast, einnig gæludýr í
heimsókn eða til varanlegrar dvalar
og svo að hafa í umhverfinu gróður,
blóm og tré í sem mestum mæli.
Leikskólabörn frá Steinahlíð koma
vikulega í heimsóknir til okkar, hitta
heimilismenn, spjalla, lita myndir og
skottast um. Þau koma til okkar á
öskudegi og slá köttinn úr tunnunni
og taka þátt í páskabingói og fleiri
skemmtilegum uppákomum. Nem-
endur Vogaskóla hafa unnið lífsleikn-
iverkefni hjá okkur af stakri prýði og
þá má nefna að nemendur Mennta-
skólans við Sund hafa unnið íslensku-
verkefni í samstarfi við heimilisfólkið
og skilað því fullunnu eintaki þegar
því er lokið. Með bros á vör og rauða
rós til þess sem vann verkefnið með
þeim. Með því að fá heimilisfólkið til
liðs við unga fólkið nýtum við krafta
þeirra og atgervi á jákvæðan og fal-
legan hátt. Unga fólkið kynnist kost-
um þeirra sem eru orðnir fullorðnir
og sjá jákvæðar hliðar þeirra, læra að
bera fyrir þeim virðingu og sýna þeim
umhyggju. Á samstarfi sem þessu
græða allir. Og með þessu er í það
minnsta stigið lítið skref í afgeim-
veruvæðingu aldraðra. Sem flestir
þurfa að leggjast á eitt og leyfa þeim
sem eldri eru að njóta sín, gefa sam-
félaginu til baka og láta gott af sér
leiða. Og gildir þetta jafnt á hjúkr-
unarheimilum landsins sem annars
staðar í samfélaginu. Máltækið sælla
er að gefa en þiggja á ekkert síður við
þá öldruðu en þá sem yngri eru.
Afgeimveruvæðing aldraðra
Eftir Gísla Pál
Pálsson »Unga fólkið kynnist
kostum þeirra sem
eru orðnir fullorðnir og
sjá jákvæðar hliðar
þeirra. Læra að bera
fyrir þeim virðingu og
sýna þeim umhyggju.
Gísli Páll Pálsson
Höfundur er forstjóri í Mörk,
hjúkrunarheimili.