Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.03.2015, Blaðsíða 55

sónöturnar eftir Bach. Björn Ólafsson leit á
þær sem biblíu fiðluleikarans og innrætti mér
það en sumir líta á þær sem torf. Þegar ég
kom til framhaldsnáms í Bandaríkjunum upp-
götvaði ég að ég hafði það fram yfir hina að
ég kunni þessi verk öll sömul. Hinir nemend-
urnir undruðust það. Þau höfðu annað sem ég
hafði kannski ekki eytt tíma í, eins og meiri
fingrahraða, en það var bara spurning um að
læra tæknina.“
Hlíf stóð sjálf straum af kostnaði við útgáfu
disksins með verkunum eftir Bach, sótti
margoft um styrk hér til þess en var hafnað.
Það situr í henni, þó vissulega hafi það verið
sárabót að erlendir rýnar hafi hrósað útgáf-
unni og leik hennar í hástert.
„Ég fékk engan styrk, verkefnið þótti ekki
áhugavert. Ég var reið og þótti miður að þeir
sem eiga að ákveða hvað sé menningarlega
áhugavert, hafa ekki betri þekkingu en þeir
sýndu með vali sínu.“
Hún vísar aftur í verk Sigurjóns, föður síns.
„Pabbi gerði aldrei myndir fyrir fólk til að
setja í gluggakistur hjá sér, hann vann alltaf
stórt, og þegar ég stóð á sýningunni með
verkum hans sá ég svo vel að ég verð að gera
eins og pabbi og fylgja minni köllun. Hún er
að leika á þetta hljóðfæri og komast að öllum
leyndarmálum þess. Til að ég nái að túlka allt
sem mig langar, þá fyrst verð ég frjáls.
Eins og listamenn vita þá velur maður sér
verkefni sem ögra, sem maður getur lært af
og gera mann betri. Vissulega getur verið erf-
itt að æfa sig endalaust en það er nauðsyn-
legt, maður byggir sig upp og verður að horf-
ast í augu við allar efasemdir. Ég er jafn
nakin gagnvart sjálfri mér og áhorfendum
þegar ég stend ein á sviðinu með hljóðfærið.“
Hlíf hefur einnig komið fram á samstarfs-
diskum, til að mynda tveimur með Duo Land-
on sem hafa fengið góðar viðtökur, og þá var
hún um tíma í Sinfónuhljómsveit Íslands, þar
sem hún var meðal annars formaður starfs-
mannafélags hljóðfæraleikaranna. En Hlíf
hætti í hljómsveitinni árið 1999.
„Þrátt fyrir að það væri eini vinnustaðurinn
hér þar sem ég gat fengið greitt fyrir að spila
á hljóðfærið varð ég að velja og hafna, ég hélt
utan í framhaldsnám. Ég veit ekkert ljúfara
en að spila með öðrum, ég hef oft haft tæki-
færi til þess en stundum strandar það á tíma-
leysi. Ég er örugglega ekkert auðveld í sam-
skiptum; þegar maður vinnur mikið einn, þá
vill maður oft verða óþolinmóður við aðra. Það
þola ekki allir.“ Hún hlær.
Ekki dans á rósum
Það verður gaman fyrir Hlíf að leika í kirkju
afa síns á fyrstu tónleikunum á Fjóni.
„Já, þar fer ég aftur í ræturnar og eflaust
mæta einhverjir þeirra sem ég kynntist þar
sumarið þegar ég var 15 ára og dvaldi hjá afa
mínum. Birgitta móðir mín kom úr ríkulegum
menningarlegum jarðvegi. Í fjölskyldu hennar
eru meðal annars skáldin J.C.
Hostrup, sem samdi Ævintýri
á gönguför, og B.S. Ingem-
ann. Í september sl. voru
65 ár liðin síðan hún steig
upp í flugvél á leið til Ís-
lands, þá var hún 17 ára
prestsdóttir frá Fjóni, búin
að ráða sig til starfa sem au
pair hjá virðulegu fólki í
Reykjavík. En þá hitti hún Ís-
lendinginn Sigurjón Ólafsson og
flutti svo hingað sjö árum síðar,
með tvö ung börn. Lífið sem beið
hennar var ekki dans á rósum,
það var að minnsta kosti nóg af
þyrnum.
Sem unglingur spurði ég
mömmu hvers vegna hún
hefði ekki farið til baka,
enda var pabbi ekkert auð-
veldur, að reyna að lifa af
sem listamaður í þessu erf-
iða menningarumhverfi
„Stoltið!“ sagði hún þá.
Fjölskylda hennar var held-
ur ekki hrifin af ráðahagnum.
Mamma var einangruð en hélt
þetta út, og hélt sönsum. Þá hjálp-
aði menningin sem hún ólst upp við.
Henni fannst svo mikið spunnið í Sig-
urjón, þennan góða myndlistarmann;
hún var hugfangin af listaverkum hans.
Annars vegar var þetta ástin til manns-
ins, hins vegar til hugverkana og þess að
standa vörð um þau.“
Hlíf segir að Birgitta hafi mætt mikilli vel-
vild eftir að Sigurjón lést, í desember 1982.
„Veturinn á eftir var hrikalega erfiður.
Mamma var þá hér með 300 verk, sannkall-
aðar þjóðargersemar, en það var enginn
markaður fyrir þau. Pabbi lét byggja vinnu-
stofu yfir braggann árið 1963 en hún var illa
einangruð og 20 árum seinna orðin hriplek.
Mamma var þá á besta aldri og hvað átti hún
að gera við þetta allt saman? Hún bar ábyrgð
á verkunum og arfleifð Sigurjóns. Nú getum
við horft til baka og verið henni þakklát fyrir
það hvað henni þótti vænt um þennan mann
og verkin. Annars hefði ekki orðið menn-
ingarsetur hér.“
Gaf ríkinu safnið
Birgitta stofnaði Listasafn Sig-
urjóns Ólafssonar árið 1984 og var
það rekið sem sjálfseignarstofnun
til ársins 2012.
„Ég kom heim frá Sviss 1987
en þá var kærasti minn og lífs-
förunautur, Geirfinnur Jóns-
son, þegar kominn móður
minni til aðstoðar. Þessi tvö
stóðu að rekstri þessarar glæsi-
legu menningarstofnunar öll þessi ár,“ segir
Hlíf. „Eftir hrun þyngdist róðurinn fjárhags-
lega og móðir mín leitaði samninga við stjórn-
völd, sem lauk þannig að hún gaf íslenska rík-
inu safnið. Það er von mín og ósk að hér verði
áfram öflugt og lifandi starf í anda þess sem
þau hafa staðið fyrir.
Hér er list Sigurjóns aðgengileg vegna þess
að konunni hans stóð ekki á sama um hvað
yrði gert með hana. Það er ekkert nýtt að
menningarstofnanir hér hafi úr ótrúlega litlu
að moða. Á ráðstefnu um framtíð Listasafns
Íslands á dögunum benti Andri Snær Magna-
son á það að safnið hefði aðeins 20 milljónir á
ári til að kaupa íslenska myndlist. Hvað er
hægt að fá fyrir þá upphæð? Einn Range Ro-
ver-jeppa!“ Hlíf hlær og hristir höfuðið.
„Útlendingar sem koma hér reka upp stór
augu og uppgötva einn færasta portrettlist-
mann tuttugustu aldar í Evrópu, þótt ekki séu
biðraðir fyrir utan. Forstöðumaður listasafns
Asgers Jorn var mjög hrifinn þegar hann kom
hér í haust og sagði þetta vera frábært högg-
myndasafn og algjöra perlu á einstökum stað.
Á Íslandi vantar skilning á því að það þarf
að fjárfesta í menningunni til að hún skili arði.
Og það má ekki bara reikna arðinn út frá
peningum, heldur þarf að reikna út frá húm-
anískum gildum. Að hverju viljum við hafa að-
gang? Í hvers konar samfélagi viljum við búa?
Hvers konar samræður viljum við?
En hvar byrjar þetta: menning, tónlist,
myndlist, bókmenntir?“ – Hlíf bankar í borðið
til áréttingar. „Þetta byrjar á heimilunum.
Foreldrar, afar og ömmur þurfa að fara með
börnin á sýningar, tónleika, leikhús, þurfa að
segja hvað þurfi að sjá, hvað sé forvitnilegt að
heyra. Það þarf að skilja hvað það er sem
gerir list lifandi, að það er fólkið sem miðlar
henni og svo þeir sem koma að fá upplýs-
ingar, upplifun, miðlun. Sem tónlistarmaður er
ég ekkert án áheyrenda minna…
Ég myndi vilja sjá öll börn læra á hljóðfæri
í grunnskóla, sjá þau í söng, í kórum, í lúðra-
sveitum, en því fer fjarri að öllum sé boðið
upp á það. Það á að vera jafn mikilvægt og
stærðfræðinám, tónlistin er á sama stað í heil-
anum.
Svo þarf að fara á söfn og foreldrar þurfa
aðstoð við að horfa og skilja. Hér í þessu safni
er til afar mikið efni á netinu, þar má meðal
annars nálgast öll listaverk sem Sigurjón hef-
ur gert um ævina. Og á heimasíðu safnsins
geta kennarar sótt tilbúin fræðsluverkefni fyr-
ir nemendur sína.“
Þjóðir þurfa fyrirmyndir
Hafið er rétt fyrir utan glugga kaffistof-
unnar þar sem við sitjum og Hlíf segir
þetta heillandi umhverfi hafa mótað sig.
„Líttu á hafið,“ segir hún. „Þegar ég bjó er-
lendis var ég alltaf með heimþrá eftir þess-
um stað. Í dag er þetta menningarstofnun og
sýningarsalir en þetta var líka heimili lista-
manns sem leit svona út. Þegar ég ólst upp
var þetta braggahverfi á Laugarnesi og hér
var fullt af krökkum, fullt af lífi, frábær
bernska.
Sigurjón var einn fremsti listamaður á sínu
sviði og allar þjóðir þurfa fyrirmyndir, allan
skalann, ekki bara poppgoð heldur líka klass-
ísku goðin. Þrotlaus vinna mömmu gerði það
að verkum að þetta merka safn varð til. Þetta
var fyrsta safnið á landinu sem gerði alla
safneignina aðgengilega á netinu, hér hefur
farið fram gríðarlega mikil rannsóknarvinna,
með útgáfu bóka um listamanninn og tímarita
með viðbótarupplýsingum. Hefði þetta ekki
verið gert hefði mögulega farið fyrir minningu
Sigurjóns eins og Bach, sem gleymdist í tvær
aldir.“
Sigurjón Ólafsson myndhöggvari í vinnustofu sinni í Laugarnesi árið 1979, þremur árum áður en hann lést. Þar er nú safn helgað verkum hans.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
* Á Íslandi vantarskilning á því aðþað þarf að fjárfesta í
menningunni til að hún
skili arði. Og það má
ekki bara reikna arðinn
út frá peningum …
22.3. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 55