Morgunblaðið - 24.04.2015, Page 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. APRÍL 2015
miðlum. Mismunandi er eftir lönd-
um hversu gamlir þátttakendurnir í
rannsókninni voru. T.d. voru allir
Íslendingarnir eldri en 69 ára, en í
sumum öðrum löndum voru þeir
frá 45 ára. Rannsóknirnar voru
framkvæmdar með prófunum á
ýmsum þáttum heilastarfseminnar
og með því að segulóma heila þátt-
takenda. Rannsóknirnar hér á landi
eru hluti öldrunarrannsóknar
Hjartaverndar sem hófust 2002 en
í hinum löndunum voru rannsókn-
irnar gerðar undanfarin 10-15 ár
Gætu niðurstöðurnar orðið til
þess að hægt væri að hægja á
áhrifum öldrunar á hraða
hugsunar?
„Þetta er það sem
margir gæla við; að reyna
að skilja hvað það er sem
ákvarðar heilasjúkdóma
og hvernig hrörnun verð-
ur. Það sem maður sér, þegar mað-
ur finnur svona gen, er hvaða ge-
netísku þættir eiga í hlut og þá
getur maður einblínt betur á þá
hluti í frekari rannsóknum með það
fyrir augum að hafa áhrif á hraða
hrörnunar. Með aldrinum hægist á
fólki á margan hátt, við erum að
skoða hvað gerist við það og það er
ljóst að þeir sem hafa þennan
erfðabreytileika í geninu CADM2
eru aðeins hægari í eðli sínu en
aðrir vegna erfða.“
Eruð þið búin að finna gáfnagen-
ið?
„Nei, það myndi ég ekki segja,
þó að það væri vissulega verðugt
verkefni. En við viljum átta okkur
á því hvernig hægt er að seinka
hrörnunarferli og koma í veg fyrir
afleiðingar hrörnunar.“
Áhersla á öldrunarrannsóknir
Vilmundur segir að undanfarin
ár hafi vísindaheimurinn lagt sífellt
meiri áherslu á rannsóknir á þeim
breytingum sem fylgi öldrun, bæði
andlegum og líkamlegum. „Við er-
um að leita lausna á vandamálum
komandi kynslóða. Hlutfall aldr-
aðra af þjóðinni hækkar jafnt og
þétt, bæði hjá okkur og öðrum
þjóðum. Líklega verða um 20%
þjóðarinnar eldri en 65-70 ára árið
2050. Ef við gerum ekkert til að
sporna við þeim sjúkdómum eða
hrörnun sem þetta fólk mun óhjá-
kvæmilega standa frammi fyrir, þá
verður ekkert heilbrigðiskerfi hér
fyrir þá sem yngri eru.“
Að sögn Vilmundar geta niður-
stöður rannsóknarinnar nýst við
rannsóknir á Alzheimer-sjúkdómn-
um. „Þó frávik við CADM2 hafi í
sjálfu sér ekkert með Alzheimer að
gera, þá er þetta eitt af því sem
hjálpar okkur að auka skilning á
því hvað gerist við öldrun. Allt sem
hjálpar okkur við að skilja eðlilega
hluti styður okkur við að skilja
hvað fer úrskeiðis.“
Hröð hugsun meðfædd, ekki lærð
 Íslenskir vísindamenn í alþjóðlegum hópi sem rannsakar hvað veldur hægari hugsun  Genið
CADM2 er lykillinn  Ekki að leita að gáfnageninu  Leita lausna á vandamálum komandi kynslóða
Morgunblaðið/Ómar
Vísindamaður Vilmundur Guðnason er einn vísindamanna frá 12 löndum víða um heim sem hafa unnið að rannsókn
á geninu CADM2 sem hefur áhrif á hraða hugsunar og hæfni fólks til að draga ályktanir og vinna úr upplýsingum.
Rannsóknarstöð Hjartaverndar var stofnuð 1967 og eru rannsóknirnar
m.a. styrktar af bandarísku heilbrigðisstofnuninni. „Við höfum fengið
mikið af styrkjum þaðan til að rannsaka öldrun; hjarta- og æðakerfið,
stoðkerfið og heilann,“ segir Vilmundur.
Þá er Hjartavernd einn af stofnaðilum í stórum alþjóðlegum vinnuhópi
sem kallast Cohorts for Heart and Aging Research in Genomic Epidem-
iology eða CHARGE. Rannsóknarhópurinn hefur í gegnum tíðina m.a.
uppgötvað talsvert af genum sem orsaka Alzheimer og hefur mikið af
vísindagreinum birst um þær niðurstöður.
„Með þessu samstarfi höfum við getað svarað spurningum
sem hvert og eitt land gæti ekki svarað, því yfirleitt eru allar
þessar rannsóknir það litlar að við getum ekki svarað nema
takmörkuðum spurningum. Með því að leggja saman í púkk
náum við upp fjölda einstaklinga í rannsóknunum,“ segir Vil-
mundur.
Fá styrki frá Bandaríkjunum
HJARTAVERND ER Í VÍÐTÆKU ALÞJÓÐASAMSTARFI
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Erfðir og mismunandi genaupp-
bygging gætu skýrt hvers vegna
sumt fólk sem komið er um og yfir
miðjan aldur er fljótara að hugsa
en jafnaldrar þess. Þetta sýnir ný
rannsókn en þar uppgötvaði alþjóð-
legur hópur vísindamanna frá 12
löndum, m.a. frá Íslandi, erfða-
breytileika sem tengist hæfni fólks
til að vinna úr nýjum upplýsingum
og greindu virkni gensins sem
þarna á hlut að máli; genið
CADM2.
Einn þeirra vísindamanna sem
unnu að rannsókninni er dr. Vil-
mundur Guðnason, forstöðulæknir
Hjartaverndar og prófessor við Há-
skóla Íslands. „Við uppgötvuðum
genið CADM2 sem virðist hafa
áhrif á hraða hugsunar og hæfni
fólks til að vinna úr nýjum upplýs-
ingum. Við lögðum ýmis vitræn
próf, eins og minnispróf, fyrir þátt-
takendur og mældum þannig hraða
hugsunar,“ segir Vilmundur.
Hann segir að þeir sem voru
lengi að leysa prófið hafi reynst
hafa frávik við CADM2. „Mark-
miðið var að kanna það sem við
köllum eðlilega heilastarfsemi og
sjá hvort við gætum fundið framlag
gena til hennar, þ.á m. hugs-
unarhraða, minnis og fleiri þátta.
Menn eru auðvitað mjög spenntir
yfir þessu og telja að það væri
hægt að fara áfram með þetta á
ýmsan hátt,“ segir Vilmundur.
„Bæði við og aðrir teljum að það
sé tiltekið erfðaframlag til hinna
ýmsu þátta í heilastarfseminni, þar
á meðal hraða hugsunar.“
Vilja skilja hrörnunarferlið
Greint hefur verið frá rannsókn-
inni og niðurstöðum hennar víða,
m.a í vísindatímaritum og frétta-
Verslunareigendur!
Réttarhálsi 2, 110 Reykavík | www.gm.is | Sími 535 8500 | info@gm.is
Ítalskir pappírspokar
í úrvali
Flottar lausnir
til innpökkunar
allskyns vöru Eingöngu sala til fyrirtækja
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
„Þetta er mikill heiður og mjög
gaman. Hrossarækt og hesta-
mennska er mitt helsta áhugamál,“
segir Jón Óskar Ólafsson sem fékk í
gær afhent Skeifuverðlaun Morg-
unblaðsins fyrir besta árangur
nemenda í Landbúnaðarháskól-
anum á Hvanneyri í hrossaræktar-
áfanga. Verðlaunin voru afhent á
Skeifudegi Grana, sem er hesta-
mannafélag nemenda við skólann.
Þar sýndu nemendur afrakstur
vetrarstarfsins í reiðmennsku og
frumtamningum.
Búinn að stefna að þessu
Jón Óskar segir að áhuginn á
hestamennsku hafi kviknað í kring-
um 15 ára aldur. „Ég reið í fyrsta
skipti út í tíunda bekk,“ segir Jón
Óskar sem er frá Brekku í Bisk-
upstungum. Hann segir að verð-
launin séu honum hvatning.
„Maður var búinn að stefna að
þessu en það eru margir góðir og
ekkert gefið í þessu,“ segir Jón
Óskar. Hann segir að þó að keppn-
isandi sé á milli nemenda sé fyrst
og fremst góð samstaða í hópnum.
Við taka próf og býst hann við því
að útskrifast frá skólanum í vor.
Hann segir að draumurinn sé að
komast að í tamninga- og reiðkenn-
aranámi á Hólum í Hjaltadal en
bendir á að ásóknin sé mikil og að
ekkert sé gefið í þeim efnum.
Verðlaun Jón Óskar Jóhannesson fékk Morgunblaðsskeifuna og ásetuverð-
laun Félags tamningamanna. Hann dreymir um nám á Hólum í Hjaltadal.
Skeifuverðlaunahafinn reið í
fyrsta skipti út í tíunda bekk