Morgunblaðið - 08.05.2015, Qupperneq 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 2015
FERÐASUMAR 2015
ferðablað innanlands
SÉRBLAÐ
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 18. maí.
Í blaðinu verður
viðburðardagatal sem
ferðalangar geta flett
upp í á ferðalögum
um landið og séð
hvað er um að vera á
því svæði sem verið er
að ferðast um í. –– Meira fyrir lesendur
Morgunblaðið
gefur út sérblað
Ferðasumar 2015
ferðablað
innanlands
föstudaginn
22. maí.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Undirritaður er
með stúdentspróf úr
stærðfræðideild sam-
kvæmt gamla skól-
anum, þar sem, auk
raungreinanna, var
lögð mikil áherzla á
málanám í íslenzku,
dönsku, ensku,
þýzku, frönsku og
latínu. Hann er með
M.Sc.- og Ph.D.-próf
frá einum bezta lyfjafræðiháskóla
heimsins á þeim tíma og margra
áratuga reynslu í lyfjaþróun (drug
formulation science) hjá fyrirtæk-
inu Actavis, sem nú er orðið meðal
tíu stærstu lyfjafyrirtækja heims-
ins.
Það er mín reynsla, að öflug
undirstöðumenntun skiptir öllu
máli til þess að hægt sé að ná um-
talsverðum árangri í nýsköpun á
stuttum tíma. Því miður hafa kröf-
ur til stúdentsprófs hér á landi
hríðfallið frá því er ég var í skóla.
Nýútskrifaðir lyfjafræðingar frá
Háskóla Íslands kunna yfirleitt
bara hrafl í ensku, eru varla tal-
andi á dönsku, lítt læsir á þýzku
og kunna ekkert í frönsku né lat-
ínu. Mér er tjáð, að
þessi stórkostlega
gengisfelling á stúd-
entsprófinu hafi verið
gerð að fyrirmynd frá
BNA, og þá er það
gjarnan látið fylgja
með, að BNA-menn
séu fremstir á öllum
sviðum. Þess er auð-
vitað látið ógetið, að
meginintellektían í há-
skólum BNA kemur
frá stúdentum frá er-
lendum mennta-
skólum, ekki sízt í Asíu, þar sem
gerðar eru himinhærri kröfur en
krossaprófa frá skólum í BNA. Ég
mun ekki fjölyrða um þetta frekar
hér, en bendi á metsölubók N.N.
Taleb: The Black Swan, Random
House, 2010, máli mínu til frekari
stuðnings.
Með hliðsjón af þessu lízt mér
afleitlega á áform um að stytta
nám til stúdentsprófs úr fjórum
árum í þrjú, sem er yfirlýst mark-
mið núverandi menntaráðsmanns.
Meginröksemdirnar eru að hans
mati tvær: Annars vegar „of hár
aldur“ íslenzkra stúdenta (20 ár;
ég varð stúdent 22 ára!) og svo
„sparnaður“ upp á 3-4 milljarða
kr. á ári. Starfsgeta byggð á öfl-
ugri menntun verður ekki metin
til fjár; sem viðmið má benda á, að
velta Actavis er nú um 3.000 millj-
arðar króna á ári, eða um þúsund
sinnum meiri en meintur „sparn-
aður“ ráðsmannsins. Stytting
náms til stúdentsprófs getur að-
eins þýtt eitt: þ.e. enn frekari
gengisfellingu á menntun stúd-
enta.
Ég er ekki einn um það að hafa
þungar áhyggjur af þessu máli.
Rektor MR, elzta og bezta
menntaskóla landsins, hefur ítrek-
að reynt að fá undanþáguheimild
frá menntaráðsmanni til fjögurra
ára námsbrautar til stúdentsprófs
en ráðsmaður hefur ekki látið svo
lítið að svara þessum umleitunum.
Hvort hér er um að ræða vald-
hroka eða fávísi veit ég ekki. Hitt
er næsta víst, að ef svo fer fram
sem horfir mun ráðsmaður ekki
kemba hærurnar á stóli sínum eft-
ir næstu alþingiskosningar.
Gengisfelling
stúdentsprófs
Eftir Reyni
Eyjólfsson
Reynir Eyjólfsson
» Því miður hafa kröf-
ur til stúdentsprófs
hér á landi hríðfallið frá
því er ég var í skóla.
Höfundur er doktor í lyfjafræði.
Þann 6. maí 2015
voru 175 ár liðin frá því
að fyrsta frímerkið var
gefið út, en það var í
Englandi 1840. Þar á
undan höfðu póstsend-
ingar eingöngu verið
stimplaðar, burðargjald
greitt eftir á við afhend-
ingu og gjaldið miðað
við þyngd bréfs og þá
vegalengd sem það var
flutt. Þetta olli í mörgum tilfellum
vandræðum og ruglingi. Þegar frí-
merki voru tekin í notkun 1840, varð
breyting á, því þau voru kvittun fyrir
því að greitt hefði verið fyrir póst-
sendinguna fyrirfram. Fyrstu frí-
merkin voru dökkgrá að lit, og með
mynd af Viktoríu drottningu, að
verðgildi eitt penní, sem í daglegu
tali var nefnt Penny Black.
Upphafsmaður að gerð og notkun
frímerkja hét Rowland Hill og var
kennari og skólastjóri, Árið 1837 gaf
hann út rit, þar sem fjallað var um
nauðsyn þess að endurskoða og bæta
ensku póstþjónustuna. Hann lagði
m.a. til, að burðargjald fyrir almenn-
ar bréfasendingar innanlands yrði
samræmt, og haft það sama fyrir allt
landið, eða eitt penní. Þannig myndi
fjöldi póstsendinga aukast, allur al-
menningur gæti sent bréf, og tekjur
Póstsins vaxa. Breska þingið tók
málið til umfjöllunar og skipaði sér-
staka þingnefnd í þessu skyni. Lyktir
málsins urðu þær, að það var sam-
þykkt 1839, ennfremur að burðar-
gjald innanlands, fyrir venjulegt 28
gramma sendibréf, yrði eitt penní.
Í framhaldi af samþykkt þingsins,
ákvað Pósturinn í samráði við R. Hill,
að gefa út frímerki til álímingar á
bréfasendingar, sem kvittun fyrir því
að burðargjald hefði verið greitt. Vin-
sældir þessa nýja fyrirkomulags
urðu geysimiklar, því þegar fyrsta
daginn 6. maí 1840 voru 112 þúsund
bréf afhent á aðalpósthúsinu í Lond-
on, sem var gífurleg aukning frá því
sem áður var.
Samhliða hinu dökk-gráa eins pen-
nys merki var gefið út blátt frímerki,
einnig með mynd af drottningunni,
að verðgildi 2 penní og næsta útgáfa
þar á eftir var árið 1847. Framan-
greindar útgáfur voru allar með
ótökkuðum merkjum,
þannig að klippa þurfti
þau út úr örkunum,
sem þótti óhentugt,
þannig að frá og með
1854, birtust tökkuðu
frímerkin eins og
þekkjast allt til þessa
dags, enda mun þægi-
legri í meðförum.
Fljótlega eftir að út-
gáfa frímerkja hófst,
vaknaði áhugi á að
safna þessum litlu mið-
um. Of langt yrði að
rekja upphaf þeirrar sögu, en án efa
mun söfnun bresku konungsfjöl-
skyldunnar á frímerkum og frí-
merkjatengdu efni einna þekktust. Í
eigu bresku konungsfjölskyldunnar
er viðfrægt safn: Hið konunglega frí-
merkjasafn, sem á sér uppruna árið
1856, þegar tveir prinsar, Prinsinn af
Wales, síðar Georg 7. konungur og
yngri bróðir hans Alfreð prins, báðir
synir Viktoríu drottningar, fengu að
gjöf prentmyndamót af 6 pennía frí-
merki sem koma átti út síðar.
Frímerkjasafnið stækkaði og jókst
eftir því sem árin liðu, og var það eins
og áður sagði, einkaeign bresku kon-
ungsfjölskyldunnar. Safnið gekk í
erfðir milli þjóðhöfðingjanna, en þeir
voru eins og gefur að skilja, mismun-
andi áhugasamir. Einna ötulastur við
söfnunina var þó Hertoginn af York,
sem síðar varð Georg 5. konungur.
En hann tók við krúnunni þann 6.
maí 1910, eða nákvæmlega 70 árum
eftir útkomu fyrsta frímerkisins. Sú
saga er sögð af Georg 5. þegar hann
var hertogi af York, að hirðmaður
einn hefði tjáð honum að einhver fá-
ráðlingur hefði nýverið keypt eitt frí-
merki fyrir 1.400 pund, sem þá var
geipifé. Hertoginn svaraði að bragði:
„Fáráðlingurinn, hann var ég.“
Eftir dauða Georgs 5. tók Eðvarð
7. við safninu, og síðan Georg 6. En
nú er safnið í eigu og umsjá Elísabet-
ar 2. drottningar. Frímerkjasafnið
sem nú orðið er mjög stórt, saman-
stendur eingöngu af frímerkjum og
frímerkjatengdu efni frá Stóra-
Bretlandi og Samveldislöndunum, og
er án efa hið fullkomnasta í heimi á
sínu sviði. Við safnið eru starfsmenn
sem fylgjast með frímerkjum og öðru
efni sem fáanlegt er, auk þess að ann-
ast utanumhald og sýningar.
Frímerkjasaga Íslands hefst 1873
eða 33 árum síðar, þegar fyrstu ís-
lensku frímerkin komu út, eða skild-
ingamerkin. Um var að ræða 7 al-
menn frímerki og 3 þjónustumerki.
Frímerkjaútgáfa og -notkun á Ís-
landi, hefur þannig staðið í 142 ár, en
hin síðari ár hefur hún eitthvað dreg-
ist saman, eins og í flestum ná-
grannalöndum. Áhugi á söfnun ís-
lenskra frímerkja, einkum þeim
eldri, hefur þó ávallt verið mikill.
Frímerkið 175 ára
Eftr Sigurð
Thoroddsen
» Fyrstu frímerkin
voru dökkgrá að lit,
og með mynd af Viktor-
íu drottningu, að verð-
gildi eitt penní.
Sigurður Thoroddsen
Höfundur er arkitekt.
Safnari Hertoginn af York, sem síð-
ar varð Georg 5. konungur, var öt-
ull frímerkjasafnari.
Penny Black Fyrstu frímerkin voru
dökkgrá með mynd af Viktoríu
drottningu.
Fækkað hefur fuglakvak
í friðlandinu á Ströndum.
Tófan öll á burt og bak,
en bara fólk á röndum.
(Þ.G.)
Ekki er mér harms-
efni að refastofninn á
Hornströndum „sé
hruninn“ eins og haft er
eftir Ester Rut Unn-
steinsdóttur spen-
dýravistfræðingi í Mbl. 16. mars. Betur
að satt væri, en því miður hafa sam-
bærileg fjölmiðlaupphlaup Esterar
undangengin ár haft mun meira
skemmtanagildi en óhlutdrægan og
traustan vísindagrunn. Í grein í Mbl.
16. des. sl. sem nefndist „Er Nátt-
úrufræðistofnun og Ester Rut end-
anlega gengin af göflunum“ rakti ég
nokkuð feril þessarar sérstæðu vís-
indakonu, eins og hann kemur okkur
veiðimönnum fyrir sjónir og skal nú sá
þráður aftur upp tekinn.
„Vetrarveiðar stækka
refastofninn“
Í maíbyrjun síðasta vor fór Ester í
útvarpsfréttir með þá „visku“ sína að
veiðar á refum að vetrinum við útburð
eða agn, hjálpuðu „veikburða dýrum“
til að lifa veturinn af og stórykju frjó-
semi þeirra læða sem gengju óskadd-
aðar frá þessu veisluborði okkar þess-
ara „500 veiðimanna“. Auðvitað nást
ekki allar læður sem ganga í útburð,
hversu vel sem skyttur reyna að
standa að málum, en margar þeirra
falla líka fyrir ljósaskyttum áður en til
gots kemur. Ef vel er staðið að grenja-
vinnslu verða ekki margir „útburðar“-
yrðlingar sem upp komast og að þeir
vegi þyngra til stofnaukningar en þús-
undir vetrarveiddra refa til fækkunar,
er svo mikið bull að engu tali tekur.
Kjarni þessa máls er, að læðan sem
skotin er í vetur gýtur ekki í vor. Þá er
Ester almennt talin höfundur reglu-
gerðardraga, veiðihamlandi og fárán-
legra, sem Náttúrufræðistofnun ætlaði
að setja sveitarfélögunum sem skilyrði
þess að þau fengju aðild að 30 milljóna
króna ríkisstuðningi til að létta sér róð-
urinn við grenjavinnslu. Sveitarfélögin
og samtök veiðimanna
stöðvuðu, a.m.k. í bili,
þessa kúgunaratlögu.
Kúvending
Í Mbl. 25. október sl.,
fimm mánuðum eftir að
Ester hafði haft þungar
áhyggjur af fjölgun refa
vegna vetrarveiða, snýr
hún við blaðinu „tófum
fari nú fækkandi,
óheillaþróun sem byrjað
hafi 2008 og sér ekki fyr-
ir endann á“.
Bæði í Mbl. og Bændablaðinu var
farið fram á það við Ester að hún færði
sönnur á þessa staðhæfingu sína sem
stangaðist algerlega á við vitnisburði
allra annarra ábyrgra aðila. Það var
fátt um svör nema þó þau, að hún hefði
í vor fundið tug tófuhræja í friðlandinu
á Hornströndum.
Í fyrirlestri sem Ester hélt fyrir
skömmu og greint hefur verið frá í fjöl-
miðlum, getur hún um „afkomubrest“
Hornstrandarefs, mörg dýr hafi fund-
ist dauð, færri pör hafi komið yrðling-
um á legg og margir þeirra drepist.
„Hátt magn kvikasilfurs hafi
fundist í tófum við ströndina“ –
ekki nefnt hvar
„Verið geti að mengun sé meiri á
þessu svæði en annars staðar, þar sem
uppistaða fæðunnar séu sjófuglar og
sjórekin spendýr.“
„Þá bendi margt til þess að ágangur
ferðamanna hafi neikvæð áhrif á af-
komu yrðlinga.“
Sem næsti nágranni Honstrandarefa
á byggðu bóli og hafandi skrifað margt
ljótt um þá, fór ég nú heldur betur að
sperra eyrun og reyna að greina þessa
speki. Niðurstöðurnar biða næstu
greinar.
Spendýravistfræð-
ingur á villigötum
Eftir Indriða
Aðalsteinsson
Indriði Aðalsteinsson
»Kjarni þessa máls
er, að læðan sem
skotin er í vetur
gýtur ekki í vor.
Höfundur er sauðfjárbóndi á
Skjaldfönn v/Djúp.