Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.05.2015, Blaðsíða 55

þarf maður að hafa gott skopskyn til að lifa
þessa löngu vetrarmánuði af,“ segir Ross
kímin, en hún dvaldi hérlendis sl. vetur með
það að markmiði að velja í leikhóp sinn. „Ég
er ekkert hissa á því að hér sé allt fullt af
frábærum leikurum sem búa yfir skemmti-
legum léttleika og húmor, því Ísland skapar
fólk sem er kvikt og fullt af fjöri.“
Fer gegn staðalímyndinni
Spurð nánar út í hvernig hún nálgist Mávinn
segir Ross lykilatriði að skoða hvernig verkið
tali til samtímans. „Þegar ég vinn með klass-
ísk verk finnst mér nauðsynlegt að geta með
uppfærslu minni svarað því hvers vegna
verkið tali enn til nútímaáhorfenda. Hvað er
það sem gerir leikrit Tsjekhov svo tímalaus
að þau tali til áhorfenda á ólíkum tímaskeið-
um sögunnar?“ segir Ross og tekur fram að
hún sé alltaf opin fyrir því að stytta og
breyta textanum. „Hafi maður ekki hugrekki
til að aðlaga textann að þörfum sínum í nú-
tímanum þá er maður að vinna með textann í
formalíni. Þá nálgast maður textann eins og
safngrip með það að markmiði að dást að
honum í stað þess að gera hann að sínum.
Maður verður að hafa frelsi til að taka
ákvarðanir sem þjóna verkinu og túlkunarleið
leikhópsins. Það er ekki þar með sagt að
neinu verði endilega breytt, en möguleikinn
þarf að vera fyrir hendi,“ segir Ross og
bendir á að í krafti rússneskukunnáttu sinnar
og þekkingar á rússnesku leikhúsi sé hún í
góðri aðstöðu til að forðast allar helstu klisj-
urnar sem klínt hafi verið á verk Tsjekhov,
en þess má geta að Ross ritstýrði í samvinnu
við Tom Sellar bókinni Russian Theater: The
Twenty-first Century sem út kom árið 2006.
„Þessar klisjur eru margar hverjar af-
rakstur þess að rússneskt leikhús hefur reynt
að varðveita Tsjekhov og leikhús hans tíma
líkt og í formalíni að eilífu. Það er hins vegar
ekki hægt því heimurinn hefur breyst og
leikhúsið hefur breyst. Samt dreymir marga
enn um leikhúsið á tímum Tsjekhov og vona
að það geti varðveist óbreytt. Þetta stafar
líka af misskilinni virðingu fyrir rússnesku
leikhúsi. Hlutverk mitt þegar ég vinn með
texta eftir Tsjekhov er að fara gegn klisjunni
og staðalímyndinni. Þar kemur það sér mjög
vel að hafa góða innsýn í rússneskt leikhús
og geta lesið textann á frummálinu. Í mínum
huga fela öll leikrit í sér boð um að skapa
leikhús. Leiktextar standa ekki einir og sér
líkt og annar skáldskapur,“ segir Ross og
bætir við: „Ég umgengst leiktexta Tsjekhov
af sömu virðingu og ef hann væri samtíma-
leikskáld. Ég reyni að vera trú innihaldinu
með hliðsjón af því hvað virkar og hvað ekki í
nútímasamfélagi.“
Morgunblaðið/Kristinn
„Dag einn leið mér eins og ekkert gæti
lengur komið mér á óvart í þessum bransa.
Mér líður hins vegar aldrei þannig í leikhús-
inu. Eftir að ég fór að vinna í leikhúsinu
vakna ég áhugasöm og full eftirvæntingar á
hverjum einasta degi og bíð spennt eftir því
hvað dagurinn og leikhúsvinnan beri í
skauti sér,“ segir Yana Ross.
* Þessar klisjur erumargar hverjar af-rakstur þess að rússneskt
leikhús hefur reynt að
varðveita Tsjekhov og
leikhús hans tíma líkt og
í formalíni að eilífu.
31.5. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 55
Leikritið Mávurinn eftir Anton Tsjekhov
var frumsýnt 17. október árið 1896 í
Alexandrinskíj-leikhúsinu í St. Pétursborg.
Verkið er talið eitt af fjórum höfuðleik-
ritum skáldsins og hefur mikið verið leikið
á sl. 119 árum þótt það hafi hreint ekki
fallið í góðan jarðveg á frumsýningunni.
Leikurinn gerist um aldamótin 1900 á
óðalssetri Pjotrs Nikolajevítsj Soríns, sem
er af landeigendaaðli sem er að deyja út.
Sorín á ekkert lausafé, aðeins þessa eign
sem ekki er hægt að selja og sjálfur er
hann ofurseldur ofríki Shamrajevs, ráðs-
manns síns, sem heldur öllu gangandi. Á
setrinu búa Konstantín sem er systur-
sonur Soríns, Polina sem er kona Shamraj-
evs og Masha, dóttir þeirra. Heimagangar
eru læknirinn Dorn og kennarinn Medved-
énko. Þar er líka matsveinn og vinnumað-
urinn Jakob, auk þjónustustúlku.
Þegar leikurinn hefst eru Irína, systir
Soríns og móðir Konstantíns, og elskhugi
hennar, rithöfundurinn Trígorín, komin í
heimsókn og ná að sjá uppfærslu á leikriti
Konstantíns, sem Nína, ung og saklaus
stúlka úr nágrenninu, leikur í. Konstantín á
sér draum um að verða rithöfundur og
Nína þráir að verða leikkona.
Í leikdómi sem birtist í Morgunblaðinu
árið 1993 skrifaði Súsanna Svavarsdóttir
leiklistargagnrýnandi m.a.: „Samfélagið
sem þau lifa í einkennist af glundroða.
Gömul gildi eru fyrir bí,
aðallinn sem hefur lifað í
iðjuleysi og kann ekkert
til verka […] En hvert
samfélag þarf sínar hetjur
og í öllum glundroðanum
taka listamenn við því
hlutverki. Þeir virðast
frjálsir, geta ferðast og
eru aufúsugestir hjá þeim sem veslast upp í
dapurlegri kyrrstöðu.
Draumur þeirra Konstantíns og Nínu
um að verða listamenn er óhjákvæmileg-
ur; von um leið út úr sjálfheldunni í sveit-
inni, þar sem þau eru barnung að veslast
upp í fátækt […] ef þau verða ekki lista-
menn bíður þeirra engin framtíð. Þau gera
sér ekki grein fyrir því að það er miðaldra
kynslóðin sem fann þessa flóttaleið og hef-
ur eignað sér hana. Unga kynslóðin vill
ekki ganga í sömu spor, heldur vill hún
brjóta upp formið og fara nýjar leiðir. Það
er ógnun við öryggi og gildismat miðaldra
kynslóðarinnar – og því verður að berja
niður drauma þeirra ungu.“
Leikarar sýningarinnar eru Björn Stef-
ánsson, Björn Thors, Guðrún S. Gísla-
dóttir, Halldóra Geirharðsdóttir, Hilmar
Guðjónsson, Hilmir Snær Guðnason, Jó-
hann Sigurðarson, Katla Margrét Þor-
geirsdóttir, Þórunn Arna Kristjánsdóttir
og Þuríður Blær Jóhannsdóttir.
Engin framtíð án lista
Anton Tsjekhov