Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.06.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.6. 2015
HEIMURINN
A GA
ABÚ í
ngdiafganska þ
umngju þastóra bílspre
hia skað Lögregl vikið
vakið
fasemdir um að
vara sé á bak við
ja talibana til að
til
a v
F
PARÍS aks
birti gögn um að banda fðu hlerað síma
gja forseta. Þar kemur fram að eftþrig und með Angelu
rkel, kanslara Þýskalands, 2012 hafiMe
ncois HollandeFra , forseti Frakkland
ft allt á hornum sér, funduriha
afi verið „án innihalds“ og „h i
ng“. Franska þingið s
m að gefauí vikunni lög
nnu ogleyniþjónust
ts.völd til eftir
AKKRA gare vegildaJaf
ernig i Gana fótboltaætt
ákur ltr ið ns fsilíu og
nur á bophæð
milljó
sp
röfð
BANDARÍKIN
WASHINGTON stirétturHæ
ðaði aðBandaríkjanna úrskur
ákvæði laga stjórnar aracksB
Obama ta umBandaríkjafors
almannatryggingar um
stæðust. Þetta var í an
sem rétturinn fjallaði
höfðað var il ð h k
Lögin kveð
vera með
efnaminni ess
Málið var h
orða í mör
ívilnanir „k
forsendu a
alríkið ekk
aðeins eins
Ýmis samtök, sem berjast fyr-
ir borgaralegum réttindum,
hafa árum saman farið fram á
að yfirvöld í suðurríkjunum
fjarlægi fánann úr borg-
arastríðinu.
Fánann má einnig finna á
margs konar glingri og fatn-
aði. Verslanakeðjan Walmart
lýsti yfir því á mánudag að
hætt yrði að selja varning
með suðurríkjafánanum í
verslunum hennar. Í kjölfar-
ið sigldi Sears, sem rekur
Sears- og Kmart-
verslanirnar, og
netversl-
anirnar
Amazon
og EBay.
Eftirspurn
eftir vörum
með fánanum
jókst hins vegar.
Árás á söfnuð kirkju svartra íCharleston í Suður-Karólínu hefur kveikt heit-
ar umræður um kynþáttamisrétti í
Bandaríkjunum. Níu manns létu líf-
ið þegar ungur maður, Dylann
Storm Roof, lét til skarar skríða í
Emanuel A.M.E.-kirkjunni eftir að
hafa setið með söfnuðinum í klukku-
tíma. Ástæðan fór ekki á milli mála.
„Þið nauðgið konunum okkar og er-
uð að yfirtaka landið okkar,“ sagði
hann að sögn vitnis.
Merki kynþáttakúgunar
Roof aðhylltist greinilega kenningar
um yfirburði hvíta kynstofnsins og
sveipaði sig oft merkjum kynþátta-
kúgunar. Á myndum af honum má
sjá fána Suðurríkjanna, 13 hvítar
stjörnur (ein fyrir hvert ríki) í
bláum krossi á rauðum grunni.
Ýmsir hafa haldið ástfóstri við
fánann og í Suður-Karólínu hefur
hann blakt við hún. Mörgum blöskr-
aði hins vegar þegar fánanum var
flaggað í heila stöng fyrir utan þeg-
ar kista eins fórnarlamba Roofs,
Clementu Pinckney, prests og þing-
manns í ríkisþinginu í Kólumbíu,
höfuðborg Suður-Karólínu, var látin
standa í anddyri ríkisþingsins. Ein-
hver setti svart tjald fyrir glugga
svo að þeir sem vildu votta hinni
látnu virðingu sína þyrftu ekki að
horfa á fánann út um gluggann.
Herir Suðurríkjanna notuðu fán-
ann á vígvellinum í borgarastríðinu
1861 til 1865 því að hinn opinberi
fáni sem Suðurríkin tóku upp þegar
þau klufu sig frá norðrinu þótti of
líkur fána Norðurríkjanna.
Fáninn er víða notaður og þeir
sem hampa honum segja að það sé í
minningu arfleifðar Suðurríkjanna
og hetjudáða þeirra sem börðust
undir merkjum hans og komi kyn-
þáttamálum ekki við.
Saga fánans er hins vegar sam-
ofin kúgun svartra því að á henni
grundvallaðist samband Suðurríkj-
anna eins og skýrt kom fram í hinni
svokölluðu hornsteinsræðu Alexand-
ers H. Stephens, varaforseta Suður-
ríkjanna, í mars 1861: „Okkar nýja
stjórn er einmitt grundvölluð á
hinni gagnstæðu hugmynd; grunnur
hennar er lagður, hornsteinn henn-
ar hvílir á hinum mikla sannleik að
negrinn er ekki jafn hvíta mann-
inum; að undirokun með þrældómi
gagnvart hinum æðra kynstofni er
hans náttúrulega og eðlilega
ástand.“
Þessi hugmyndafræði var að baki
ofbeldi og morðum hvítu öfga-
samtakanna Ku Klux Klan, sem
fóru um með Suðurríkjafánann á
lofti. Á milli 1882 og 1968 voru
3.446 svartir karlar, konur og börn
hengd í Bandaríkjunum.
Tilgangurinn með hryðjuverkum
Ku Klux Klan var að fylla blökku-
menn skelfingu; þagga niður í þeim,
skjóta þeim slíkan skelk í bringu að
þeir dirfðust ekki að leita réttar
síns, voguðu sér ekki að líta við
hvítri konu og héldu sig á mottunni.
Roof virðist hafa verið einn að
verki þegar hann framdi ódæðis-
verkið í kirkjunni en hann hefur
greinilega ekki farið varhluta af
þeim hugmyndum sem lýst er hér
fyrir ofan. Hann sagði að svo vel
hefði verið tekið á móti sér í kirkj-
unni að hann hefði verið að hugsa
um að hætta við, en lét þó til skarar
skríða.
Fimm dögum eftir tilræðið lýsti
Nikki Haley, ríkisstjóri í Suður-
Karolínu, yfir því að Suðurríkja-
fáninn ætti heima á safni. Hún get-
ur hins vegar ekki fjarlægt fánann
upp á sitt eindæmi. Til þess þarf
2/3 meirihluta í báðum deildum
þingsins. Erfitt gæti orðið að ná því.
Hin pólitíska hlið
Forsetaframbjóðendur repúblikana
hafa átt í vandræðum með þetta
mál. Carly Fiorina, fyrrverandi yfir-
maður Hewlett Packard, sagði að
einu gilti um hennar skoðun og
Scott Walker, ríkisstjóri Wisconsin,
sagði að þetta væri undir hinum
einstöku ríkjum komið. Lindsey
Graham, öldungadeildarþingmaður
frá Suður-Karólínu, sagði fyrst að
fáninn væri „hluti af okkur“ en eftir
yfirlýsingu Haleys sneri hann við
blaðinu og sagði að taka ætti fánann
niður. Vendipunktur umræðunnar
var þegar Mitt Romney, forseta-
frambjóðandi repúblikana 2012, sem
ákvað að bjóða sig ekki fram að
þessu sinni, sagði á félagsvefnum
Twitter að taka ætti fánann niður af
þinghúsinu í Suður-Karólínu: „Í
hugum margra er hann tákn um
kynþáttahatur. Takið hann niður
núna af virðingu við fórnarlömbin í
#Charleston.“
Umdeildur
fáni og arfur
þrælahalds
SUMIR LÍTA Á FÁNA SUÐURRÍKJANNA SEM TÁKN UM
HETJUDÁÐIR OG HEIÐUR SUÐURSINS, ÖÐRUM FINNST
HANN ENDUSPEGLA ÞRÆLAHALD OG KYNÞÁTTAHATUR.
EFTIR MORÐIN Í CHARLESTON MAGNAST KRÖFUR UM AÐ
FJARLÆGJA SUÐURRÍKJAFÁNANN.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
FÁNI Á BANNLISTA
Þessi mynd birtist á síðunni Lastrhodesian.com (í Ródesíu ríkti hvít minnihlutastjórn) af Dylann Roof, sem gefið er að
sök að hafa myrt níu manns í kirkju í Suður-Karólínu. Hann er með Suðurríkjafánann í annarri hendi og byssu í hinni.
AFP
* Bandaríki hengingaTitill á ritgerð, sem Mark Twain skrifaði 1901 þegar honum ofbauðtíðni henginga á blökkumönnum í Bandaríkjunum. Hann hætti við útgáfu henn-ar og áform um bók um efnið vegna þess að gæfi hann efnið út myndi hann „ekki
einu sinni eiga hálfan vin í suðrinu“.
Alþjóðamál
KARL BLÖNDAL
kbl@mbl.is